Honderd jaar Jan Wolkers

Op 26 oktober 1925 werd Jan Wolkers in Oegstgeest geboren. Dit jaar verschenen diverse uitgaven en herdrukken van de in 2007 overleden schrijver op de markt. Het tillenbeest is een verzameling verhalen uitgekozen door zijn biograaf Onno Blom, prachtig uitgegeven in de dundrukreeks van Van Oorschot. Uitgeverij Meulenhoff heeft juist gekozen dikte; een meer dan 1000 pagina’s tellende verzameling van de vroege romans: Kort Amerikaans, Een roos van vlees, Terug naar Oegstgeest, Horrible tango, Turks fruit, De walgvogel en De kus. Dan heb je ook meteen het beste van Wolkers in huis.

De Bezige Bij, waarnaar Wolkers verhuisde na een conflict met Meulenhoff, geeft dit jaar als enige wat nieuws uit: twee delen uit de reeks dagboeken. Een paar maanden geleden verscheen Dagboek 1968 en onlangs kwam Dagboek 1973 uit. In 1973 is Wolkers De walgvogel aan het schrijven. Hij staat op het toppunt van zijn roem, want de film Turks fruit draait in de bioscoop en daar gingen miljoenen Nederlanders naartoe. Wolkers heeft zo zijn bedenkingen als hij met regisseur Paul Verhoeven de film nog eens bekijkt om te zien ‘wat er allemaal aan mankeert. Slotconclusie: Goeie film, maar met dit materiaal en deze mensen en dit boek had de film natuurlijk subliem moeten zijn.’ Je hoopt op wat meer toelichting, maar de korte dagboekaantekeningen geven geen verdieping. Het gaat Wolkers voor de wind in 1973: op 2 januari haalt hij 35.000 gulden op bij Meulenhoff en op 31 oktober vraagt hij de uitgeverij om nog eens hondervijftigduizend gulden te storten. Wolkers is dan weer gul met giften

Gireer meer dan tienduizend gulden aan het Medisch Comité Nederland-Vietnam, Palestina Comité, Auschwitz Comité, Indonesië Comité, het COC enz.

De dagboeken beslaan telkens een vol jaar en worden onregelmatig en a-chronologisch uitgegeven sinds 2009. Wat ontbreekt, is duiding. De dagboeken zouden veel interessanter worden als iemand bij de notities van Wolkers wat uitleg zou verschaffen, zoals Nop Maas dat zo uitstekend deed bij de brievenboeken van Gerard Reve. Er staat wel een namenlijstje achterin, maar hoe de verhoudingen tussen de personen waren, is niet altijd duidelijk. Voor lezers onder de dertig zijn bepaalde termen zelfs totaal niet te begrijpen, want wat doet Wolkers als hij dia’s inraamt?

Ook voor lezers die de namen wel herkennen treedt er wel enige vermoeidheid op bij de zoveelste beschrijving van het volkstuintje of het rijkelijk aanwezige eten en drinken of weer een triootje met Karina.

Als we om zeven uur doodvermoeid zitten te hangen komt Jan Vermeulen even langs. Gaat twee flessen champagne kopen. We drinken eerst een Chassagne-Montrachet die Jan op Bommelachtige wijze prijst. Al pratend over Anna en het triootje dat we hadden, wordt Karina zo geil dat we haar te vingeren kunnen zetten. We laten haar eerst met haar kont naar ons toe staan. Zalig gezicht. Als er gebeld wordt moet ik opstaan. Het is Theun de Winter. Terwijl ik met hem praat zie ik Karina kronkelen en het gulzige gezicht van Jan erachter die naar haar kont zit te kijken. Erna neuk ik verschillende keren Karina.

Interessante informatie voor een biograaf – zo weten we bijvoorbeeld dat hij op 20 januari 154 pond woog ‘door diarree’ – maar er staan tegenover al die herhalingen te weinig opzienbarende observaties. Tijd om zijn echte werk maar te herlezen en gelukkig is dat weer volop voorhanden.

Coen Peppelenbos

Jan Wolkers – Dagboek 1973. De Bezige Bij, Amsterdam. 120 blz. € 24,99.

Deze kortere versie van deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 29 oktober 2025.