Stadsnomaden met een eigen postcode

Het kantoorleven, het staren en turen naar papieren en schermpjes, slechts afgeleid door grijze opmerkingen van muizige collega’s, is niet voor iedereen een droombestaan. In ieder geval niet voor Jackie Wernet in Jackie’s keuze, de nieuwste roman van Marie Kessels, haar twaalfde. Met opnieuw een op het eerste gezicht weinig opvallende tijdgenoot in de hoofdrol. Aan dit inzoomen op een achtergrondfiguur, die een stuk kleurrijker blijkt te zijn dan je vermoedde, herken je een echte Kessels.

De protagonisten, veelal vrouwen, uit haar romans hebben allemaal een eigen vorm gevonden om zich staande te houden in een onbarmhartige maatschappij. Ze concentreren zich op iets futiels, dat na verloop van tijd uitgroeit tot een ware levensvervulling. Bijvoorbeeld kioskmedewerkster Veer in De goud met gouden ballen (1995), Ilse, die handgeschept papier maakt in Het lichtatelier (2012) of Elzbieta, die werkt in de vleesverwerkende industrie in Levenshonger (2021).

Jackie in deze nieuwe roman was al geen braaf meisje. Ze deed aan nachtelijk wildplakken met een groepje gelijkgestemden. Mooie affiches, die voor de passanten van de volgende dag ‘opeens’ ergens hingen. De plakkende bendeleden hadden iets met elkaar, een bijzonder soort vriendschap, met de veel oudere Fred als curieus middelpunt. Alleen al door zijn leeftijd kreeg zijn charisma reliëf. Ook door zijn forse buik, waar menigeen graag even tegenaan leunde. Een wonderlijk heer, die altijd zijn zin kreeg, desnoods door even door zijn ring naar de anderen te loeren. Daar had niemand verweer tegen:

Het kon bij Kringleden die al te vol waren van zichzelf hard aankomen, als Fred tijdens een vergadering heel op zijn gemak door het gat van zijn trouwring naar hen ging staan turen. Tot op het laatst een klein rukje aan die smalle ring om Freds wijsvinger de Kringleden met de grootste mond en de laagste eigenwaarde al zo zenuwachtig maakte dat het zweet hen uitbrak. Van schrik vergaten ze dan wat ze ook weer wilden zeggen.

Als Jackie haar bureauwerkzaamheden op zeker moment voor gezien houdt en woonruimte zoekt, weet de altijd nijvere boomer Fred wel een oplossing. Een ruime kamer in een oud, monumentaal pand. Het blijkt de met alle mogelijke spullen volgestouwde woning te zijn van Elena, de ex van Fred en bespeler van de accordeon, die niet minder excentriek is. Beiden vinden Jackie de ideale nieuwe huurster, immers ook niet bepaald een doorsnee type. Allemaal zijn ze een soort stadsnomaden, maar dan met een vaste postcode.

Jackie is weer een echt Kessels-personage. Maatschappelijk onopgemerkt, daar ongetwijfeld beschouwd als mislukt, maar ondertussen overtuigd van haar eigen intuïtieve opvattingen hoe te leven. Zoals dagelijks uitgebreid koffiedrinken op benzinepompstation Mauro. Ze betrekt de kamer in het verwaarloosde oude pand en begint er op de eerste verdieping haar kledingherstelwinkeltje, waar ze wonderlijke klanten ontvangt. Stoer doende ‘guys’, eenmaal ontdaan van hun te herstellen kleren, veranderen er in timide ventjes. De verder maar weinig ter zake doende foto’s van jazz-grootheden van weleer zitten er aan de muur geprikt.

Kessels laat op alle 300 bladzijden Jackie aan het woord. Die kletst maar door, als was ze half stoned, dus breed uitwaaierend en talloze verbindingen leggend met anderen en uiteenlopende situaties en ervaringen. In de stilistisch vindingrijke taal die we van Kessels kennen, beleef je de grootstedelijke omgeving, waarin buitenlandse toeristen, toevallige passanten en daklozen zich mengen. De laatsten slapen soms in de gang van het pand, want in de wereld van Kessels is niemand illegaal. Fred danst er geregeld even naakt als schaamteloos doorheen. En dat ondanks die buik.

Maar heel weinigen hier in de staart van de Heerweg, winkeleigenaar of particulier, zien er heil in om hard op te treden tegen nachtslapers. (…) Het onderzoekende oog van de thuisloze ziet overal mogelijkheden. Ik heb nog nooit een wijkgenoot gesproken die het van zichzelf zou verdragen als hij voortdurend onder luid geblaf het eigen erf zou lopen bewaken. Laat staan dat hij jacht zou willen maken op slecht gevoede medeburgers die voor een nacht, of voor langere tijd, willen delen in hun woongenot.

Een dergelijke microkosmos van maatschappelijke outcasts die niet anders lijken te kunnen of willen dan leven aan de rafelranden, is natuurlijk vaker geportretteerd, maar je moet er wel het literaire raffinement voor hebben als Marie Kessels om het bladzijden lang invoelbaar en spannend te houden. En dreig je toch even je aandacht te verliezen, dan richt Jackie zich gewoon rechtstreeks tot de lezer.

Daarna gaat de stuwende cadans, die deze roman kent, gewoon verder waar hij gebleven was. Terwijl de regen maar blijft vallen en de wind stormachtige waarden bereikt. De eigenzinnige mensen met hun eigen levensovertuigingen in Kessels’ romans zijn duidelijk niet de veroorzakers van het klimaatprobleem – Jackie herstelt immers oude kleren -, zij werken gewoon door met een open mind naar alle anderen en houden zo de wereld draaiende.

André Keikes

Marie Kessels – Jackie’s keuze. De Bezige Bij, Amsterdam. 304 blz. € 23,99.