Kersentijd, middenpaneel van een meesterlijk Catalaans romandrieluik

Kersentijd is het tweede deel van het romandrieluik van Montserrat Roig (1946 – 1991), waarvan afgelopen voorjaar het eerste verscheen, Vaarwel Ramona.

Kersentijd begint met de terugkeer van Natàlia Miralpeix naar Barcelona vanuit Engeland, in het voorjaar van 1974. Twaalf jaar is ze weggeweest. Directe aanleiding tot haar terugkeer is een persbericht over de terechtstelling aan de worgpaal van een Spaanse anarchist.
Montserrat Roig legt de motieven achter haar min of meer vrijwillige ballingschap pas in de loop van de roman bloot. Hoewel ook in Kersentijd sprongen naar het verleden worden gemaakt, verschilt de opbouw van deze roman van Vaarwel Ramona. In die laatste worden beurtelings episoden uit het leven van drie generaties beschreven, episoden die zich uitstrekken van de late negentiende eeuw tot de vroege jaren 1960.

Kersentijd – de titel is ontleend aan een liedtekst: ‘wanneer de kersentijd aanbreekt, zal ook jij weten wat liefdesverdriet is’, vertelt over de ontmoetingen uit de jaren daarna van Natàlia met familieleden en vrienden in Barcelona met wie zij twaalf jaar geen contact heeft gehad. En over haar weerzien van de stad, waarin zoveel hetzelfde is gebleven en tegelijkertijd zoveel is veranderd, nog wel het meest de politieke atmosfeer.

In het voorjaar van 1974 leeft Franco nog, maar de fascistische dictatuur lijdt net als haar dictator al in verregaande mate aan sclerose. In Catalonië, waar die dictatuur zich eerder van haar wreedste kant had laten zien om het Catalaanse onafhankelijkheidstreven te onderdrukken, lijken de verhoudingen tot Natàlia’s verbazing min of meer genormaliseerd te zijn. De burgerij en de nouveau riches, waartoe de Miralpeix-familie behoort, verdienen goed geld met bouw van massatoerisme-hotels langs de kust. Massatoerisme en politieke onrust verdragen elkaar slecht, beseft die burgerij, die haar Catalaanse, antifascistische onafhankelijkheidsstreven daarom op een laag pitje heeft gezet.

Tegelijkertijd omarmt de middenklasse de consumptiemaatschappij. Montserrat Roig wijdt menige verbeten-sarcastische passage aan het consumentisme van de Miralpeix-familie en haar vertakkingen; zo loopt een Tupperware-party uit op een alcoholische uitspatting.
En zij daaronder, aan wie die welvaartsgroei grotendeels voorbijgaat? Encarna, die eerst Natàlia’s moeder en later haar vader verzorgde en die leeft van een klein huishoudstersloontje, treedt op middelbare leeftijd alsnog in het huwelijk. In een lang hoofdstuk beschrijft Montserrat het huwelijksfeest, een hoofdstuk dat je niet kunt lezen zonder door plaatsvervangende schaamte bezocht te worden.

Kersentijd is alle opzichten een krachtige roman. Dankzij een sterke compositie blijft de spanning er tot het eind toe in zitten, de stijl is afwisselend ontroerend en sarcastisch en Montserrat weet steeds goede woorden te vinden voor passages waarin zij de bijzondere huizen, straten, wijken en pleinen van Barcelona beschrijft.

Montserrat Roig voltooide Kersentijd in 1976 (en herzag de tekst in 1990, een jaar voor haar veel te vroege dood). Of zij deze roman toen al zag als tweede deel van een trilogie, weet ik niet, maar feit is dat zowel Vaarwel Ramona als Kersentijd op zichzelf staan en beide afgeronde romans vormen.

De lezer moet beseffen dat het om Catalaanse romans gaan, in die taal geschreven. Montserrat Roig was de zaak van de Catalaanse onafhankelijkheid en culturele autonomie toegedaan en schrijven en publiceren in het Catalaans was – en is – op zichzelf een cultureel-politiek statement.

Hans van der Heijde

Montserrat Roig – Kersentijd. Vertaling uit het Catalaans: Adri Boon. Cossee, Amsterdam. 336 blz. € 24,99.