In 2023 verscheen bij Van Oorschot het eerste – en voorlopig enige – nummer van 5th Wave, een Engelstalig tijdschrift voor onafhankelijke Russische literatuur. Het is voor Tzum door mij gerecenseerd op 16 augustus 2023. In 5th Wave was een even huiveringwekkende als fascinerende novelle afgedrukt van Vasili Antipov (1982), getiteld ‘Incarcerated’. Die is nu, samen met een andere, kortere novelle van Antipov, ‘Danse Macabre’, door Van Oorschot in een Nederlandse vertaling uitgebracht onder de titel Opgesloten.

‘Opgesloten’ (de novelle) vertelt het verhaal van de gang van een ik, in wie Antipov kan worden herkend, door de hel van het Wit-Russische penitentiaire systeem. Dat verhaal is uitgebreid besproken in die recensie van 16-8-2023 en daarom kan hier worden volstaan met een verwijzing.

‘Danse Macabre’, waar de bundel mee opent, telt een kleine vijftig bladzijden. Antipov beschrijft er episoden in, die hem vanaf zijn vroege jeugd tot een nu waarin hij in Duitsland is gevestigd, op de een of andere manier met de dood confronteerden. De confrontaties beginnen met de dood van zijn opa, wiens stervensproces door de familie krampachtig verborgen wordt gehouden. Niet lang daarna sterft zijn gitaarleraar, een geweldige man die hem liet spelen zoals hij zelf wilde, mits hij maar aan zijn techniek werkte. Gek genoeg – hij begrijpt het zelf ook niet – doet diens dood hem niks.

Na de dood van het sovjet-systeem belandt hij op straat. Een paar jaar zwerft hij rond in Moskou, tot hij bij toeval in contact komt met een clubje speleologen annex bergbeklimmers en zich mag aansluiten bij hun expedities. Terug in Moskou blijkt die ervaring goed genoeg om een baantje als dakdekker te kunnen krijgen. Een grote klus op het dak van een crematorium bezorgt hem veel inzicht in de eigenaardigheden van de Russische lijkverbrandingspraktijk.

Later, hij werkt inmiddels als ‘industrieel klimmer’ in Moskou, vraagt de dood ook hem ten dans. Industriële klimmers bedekken nog onaffe gevels van hoge nieuwbouw met enorme banners waarop het ontwerp van die gevels is gedrukt. We kennen ze van restauraties van historische gebouwen in Italië. In Moskou hebben ze een andere functie: aan het oog van de bouwinspectie onttrekken van malversaties, zoals het niet voldoende wapenen van beton en goedkopere (en zwakkere) materialen gebruiken dan in het ontwerp voorgeschreven staat.

De vele honderden vierkante meters tellende banners, honderden kilo’s zwaar, zijn enorme windvangers en het aanbrengen ervan is een linke klus. Als Antipov over een steiger sprint naar een loslatende stuk, maaien zijn voeten ineens in de lucht. Hij heeft nog tijd om zich te herinneren dat een val plat op de buik meer overlevingskansen biedt dan eentje in een verticale lichaamshouding. Eenmaal neergekomen hoort hij nog arbeiders zeggen dat in dit geval een ambulance geen haast heeft.

De epiloog, over het gevoel dankzij oude muziek aanraking te ervaren met eeuwige jeugd, bevat interessante alinea’s over Bachs bekende orgelstuk Toccata en Fuga in D-moll. Dat bevat een passage waarin met de linkerhand tegelijkertijd op twee manualen gespeeld zou moeten worden. Onmogelijk? Voor velen wel. Maar na oefening niet voor (de muzikaal zeer getalenteerd gebleken) Antipov. Overigens kunnen alleen zeer bedreven organisten horen of die passage zo gespeeld wordt.

Antipov, tegenwoordig als luitspeler, gitarist, organist en musicoloog werkzaam in Duitsland, kan heel goed schrijven. In een aantrekkelijke stijl die in het teken staat van zijn ogenschijnlijk laconieke levenshouding.

Hans van der Heijde

Vasili Antipov – Opgesloten. Vertaald door Yolanda Bloemen en Seijo Epema. Van Oorschot, Amsterdam, 136 blz. € 23,99.