In Darko leeft de oorlog verder

Hoewel de Nederlandse Lorna Minkman meerdere boeken voor kinderen en jongeren geschreven heeft, associeer ik haar naam vooral met Jongensdroom (2007). In deze young adult snijdt de auteur het behoorlijk controversieel thema van genderdysforie aan. Hoewel Minkman zich onmiskenbaar in haar thematiek verdiept heeft, staat voornamelijk de wat gekunstelde stijl inlevingsvermogen in de weg. Benieuwd of ze in haar nieuwe adolescentenroman Ik ben bij je wel een evenwicht tussen inhoud en vorm vindt.

Mijn naam is Sia Heeregrave. Op maandag 6 oktober 2003, enkele weken na mijn zestiende verjaardag, werd ik vermoord.

minkman ik ben bij jeVia dit aangrijpend, verontrustend verhaalbegin, dat tal van vragen oproept naar o.a. de identiteit van Sia en de motieven van haar moordenaar, appelleert Minkman meteen aan de nieuwsgierigheid van de lezer. De ware toedracht van de misdaad wordt echter vrij snel prijsgegeven, waardoor Ik ben bij je geen klassieke detective wordt. Veeleer focust de auteur op de Bosnische achtergrond van dader Darko en exploreert ze de traumatiserende effecten van oorlog op het individu. Een bibliografie, waarin naast non-fictie ook romans en zelfs het internet als bronnen vermeld worden, getuigt van deze – weinig doordachte – aanpak.

Sia’s positie als Außenseiter biedt de roman een zekere meerwaarde; van ‘gene zijde’ observeert ze hoe haar ongeruste familieleden haar verdwijning ervaren en haar overlijden verwerken. Geheel nieuw is het allemaal niet; Alice Sebold heeft haar veelvuldig bekroonde en verfilmde roman De wijde hemel op hetzelfde principe gebaseerd. Toch overtuigt de afstandelijke verteltrant, ontdaan van opgeklopt sentiment. In steeds wijder uitdijende flashbacks bericht Sia over haar voorzichtige toenadering tot vluchteling Darko Kezla. In weerwil van goedbedoelde raadgevingen van vriendinnen en klasgenoten meent Sia de getormenteerde Darko te kunnen helpen. Aanvankelijk bericht Minkman op geloofwaardige wijze over Darko’s verleden, maar naarmate het verhaal vordert beperkt de auteur zich tot losse scènes, zonder veel diepgang en met tal van herhalingen. Sia’s rotsvaste geloof in haar eigen capaciteiten wordt meermaals aan het wankelen gebracht. Als ze Darko op zijn donkerste momenten leert kennen, als agressief en onberekenbaar persoon, blijft Sia toenadering zoeken, waarbij haar beweegredenen onvoldoende vanuit het verhaal gemotiveerd worden. De definitieve afloop is de lezer intussen bekend.

Meer dan acht jaar na het verschijnen van Jongensdroom, blijkt Minkman stilistisch maar weinig te zijn geëvolueerd, getuige tal van mank lopende zinnen als ‘Zijn afwezigheid kronkelde door mijn lijf’, ‘Als een dwalende geest zwierf Darko rond in mijn gedachten.’ En ‘Een kreunend geluid kwam van diep vanbinnen, alsof de herinnering hem van binnenuit had opgevreten.’

In Ik ben bij je verdiept Minkman zich in een interessante, en zeker ook relevante maatschappelijke thematiek; het nawerken van herinneringen bij oorlogsvluchtelingen en de effecten op hun psychisch welzijn. Aan de literaire uitwerking schort echter één en ander, waardoor je dit boek ‘half geslaagd’ zou kunnen noemen. Maar ‘half gelukte’ romans bestaan nu éénmaal niet, waardoor ‘Ik ben bij je’ als weliswaar goedbedoelde, maar ongeloofwaardige, weinig coherente roman niet overeind blijft.

Jürgen Peeters

Lorna Minkman – Ik ben bij je. Clavis, Hasselt/Amsterdam. 208 blz. € 15.95.