Iederéén loopt rond op Mars

Vermeldt de achterflap van deze eerste druk nog dat Woltz’ vorige jeugdroman Gips bekroond werd met een Zilveren Griffel, dan mag daar sinds 04 oktober ook ‘Gouden Griffel’ aan worden toegevoegd. ‘Eindelijk,’ verzuchtte menig Nederlands jeugdboekenrecensent; zij pleiten immers al jarenlang voor een serieuze literaire bekroning van Woltz’ boeken. Persoonlijk heb ik al die commotie nooit volledig begrepen. Zeker, Woltz’ heeft sinds haar debuut een gestage stilistische evolutie doorgemaakt. Maar tegelijkertijd bleven ook haar laatste romans, zoals Honderd uur nacht (2014) en Gips (2015) vooral drijven op een originele plot, waarbij de uitwerking wat aan de oppervlakte blijft. Woltz gaat bovendien wel erg ver in haar begrip en empathie voor haar protagonisten, met meermaals een zoetsappig, gekunsteld happy end. Het zijn beslist jeugdromans die het lezen waard zijn, maar om ze nu meteen als ‘beste jeugdboek van het afgelopen jaar te bestempelen’?

woltz_alaskaIn Alaska komen in twee alternerende verhaallijnen klasgenoten Sven en Parker aan het woord. Sven zit voor de tweede maal in de brugklas, is vastbesloten ‘niet die zielige jongen uit 1b’ te worden, die aan epilepsie lijdt en door z’n ouders wordt opgehaald. Hij moet en zal ‘iets briljants’ doen. Dat blijkt Parker al tijdens de eerste les belachelijk te maken. School, en met name de brugklas, fungeert als geslaagde microkosmos van de maatschappij, waar eigen wetten en regels gelden. Dan mag de dertienjarige Sven nog vol branie tegen die beperkingen fulmineren, vanbinnen deelt hij eenzelfde onzekerheid met Parker. Zielig wil hij allerminst zijn; met zelfspot en cynisme wapent hij zich tegen de boze buitenwereld:

Een jaar geleden kreeg ik een pak papier in mijn poten geduwd: hier, jij krijgt de rol van de jongen met epilepsie. Dit is je tekst. Je hoeft niet veel uit je hoofd te leren. Het grootste deel van de tijd lig je toch te rochelen op de grond.

Via Svens bekentenissen, nu eens kurkdroog, dan weer schrijnend, krijg je als lezer een haast intieme, ontnuchterende inkijk in het leven van een epilepsiepatiënt.

Na die eerste ramzalige schooldag doet Parker een verbijsterende ontdekking; haar trouwe viervoeter Alaska, die omwille van haar broertjes allergie ‘weg’ moest, blijkt Svens hulphond. Parker bedenkt een ambitieus plan: ‘Ik weet nu precies wat er moet gebeuren. Ik ga Alaska ontvoeren.’ Het resulteert in enkele nachtelijke tochten, waarbij Parker en Sven – nogal voorspelbaar – elkaar écht leren kennen en vertrouwen. Zo zeer zelfs, dat Parker haar grootste geheim durft delen met Sven. Meer dan de impact van die traumatische ervaring, is Alaska een jeugdroman over identiteit, en wel hoe moeilijk het is ‘jezelf te blijven’. Een inzicht dat Woltz knap lieert aan het voor brugklassers allesoverheersende gevoel om ‘erbij te horen’, door de peers geaccepteerd te worden. Sven en Parker ontdekken dat je eigen identiteit zich niet laat verloochenen en komen tot de vaststelling dat iederéén een eigen wereldje creëert. Die boodschap blijkt nogal nadrukkelijk uit het verhaal, maar de uitwerking is grotendeels geslaagd. Vooral Woltz sterke affiniteit met haar personages, wat in rake typeringen resulteert, vormt een meerwaarde. Gaandeweg vloeien beide verhaallijnen dan ook geheel natuurlijk in elkaar over. Waar Woltz in eerder werk te sterk focuste op actie en spanning, ten koste van psychologische diepgang en achterliggende beweegredenen, is Alaska veel sterker in balans.

Niet alleen getuigt Alaska van meer diepgang dan eerder werk, ook stilistisch levert Woltz een evenwichtiger geheel af. Het pulserende vertelritme verleent het verhaal een stuwende kracht, afgewisseld met intimistische gesprekken van kwetsbare jongeren. In een beeldende stijl, zonder simplistisch te worden of een kinderlijke taal te bezigen, geeft Woltz een eigen stem aan twee brugklassers die hun ware identiteit én zichzelf leren kennen. Alaska wordt daarmee een puntgave jeugdroman, een winnares van de Gouden Griffel waardig.

Jürgen Peeters

Anna Woltz – Alaska. Querido, Amsterdam/Antwerpen. 184 blz. € 14.99.