‘Familie is geen woord. Het is een zin’

Aanvankelijk reageert de 16-jarige Iris schijnbaar onbewogen wanneer ze verneemt dat haar biologische vader Ernest, ongeneeslijk ziek, haar na twaalf jaar afwezigheid weer wil zien. Moeder Hannah, een ex-model met een enorme schuldenberg en stiefvader Lowell, een aan lager wal geraakt acteur, hebben niet bepaald een fraai portret van Ernest opgehangen. Terwijl Hannah en Lowell met dollartekens in de ogen onbeschaamd Ernests overlijden afwachten – ontstaat er – hoe kan het ook anders – een voorzichtige toenadering tussen vader en dochter, die uit hetzelfde hout gesneden blijken. Iris herkent hem zelf haar verloren gewaande vriend Thurston. Het onverwachte weerzien vormt de katalysator om een stroom aan herinneringen op te halen, waardoor Iris en Ernest als personages meer diepgang krijgen. Het is allemaal behoorlijk goed geschreven, maar inhoudelijk wringt het. Door het vuur vervalt al gauw tot een voortkabbelend verhaaltje, zonder ijkpunten en zonder de nodige diepgang. De vader-dochterrelatie komt onvoldoende uit de verf en evolueert nergens tot een diepgaand portret van twee Einzelgänger. Alsof Valentine setting, plot en personages wel in haar hoofd heeft, maar ze niet tot leven kan wekken op papier.

valentine-door-het-vuurNogal voorspelbaar neemt de auteur vervolgens haar toevlucht tot een doorzichtig trucje: zowel Iris als haar vader delen hun diepste geheimen met elkaar. Daarnaast wordt er wat gratuit gefilosofeerd over de fundamenten van het bestaan, zoals daar zijn de liefde, de dood, afscheid en de polyinterpretabiliteit van het begrip waarheid. Daarnaast heeft Iris zo haar eigen besognes, verslaafd als ze is aan de allesverterende kracht van vlammen en vuur, tot niets dan stof en as overblijft. Het houdt de communicatie alleszins op gang, want ja, er wordt wat afgepraat in dit boek. Dat levert weleens snedige dialogen op, maar doorgaans blijft de conversatie verpakt in louter papieren gesprekken. Literair mag het allemaal wel geslaagd zijn; inhoudelijk ontberen deze gesprekken iedere realiteitswaarde. Het melodramatische en vooral gezochte einde past perfect binnen de verhaallijn, maar enige geloofwaardigheid bereikt Valentine er niet mee.

De 16-jarige Iris ontpopt zich gaandeweg als een sterk observator van stemmingen en gevoelens. Genadeloos doorprikt ze het op egoïsme gefundeerde schijnbestaan van haar twee opvoeders. De traditionele kind-ouderrelatie wordt betekenisvol omgekeerd wanneer Iris haar egocentrische en narcistische ouders ontmaskert. Een boeiend perspectief, maar Valentine herhaalt dit verhaalgegeven uit den treure, waardoor het aan geloofwaardigheid verliest. Hannah en Lowell fungeren slechts als archetype van de verwende volwassene, weliswaar op hun retour na een soort van showbizzcarrière, maar nog steeds vol van zichzelf. Iris neemt een zekere afstand tot de haar omringende wereld in acht, wat stilistisch sterk weerspiegeld wordt in een van emoties ontdane schriftuur. Valentine verrast met rake observaties, die ze in strakke oneliners vat:

In plaats van emoties showde mijn moeder bij dit soort gelegenheden liever opzienbarende accessoires.

De wereld vergaat trouwens niet als de wereld vergaat; hij blijft gewoon ronddraaien.

Jenny Valentine, gelauwerd auteur van o.a. Op zoek naar Violet Park (2007), Gebroken soep (2009) en Mierenkolonie (2010) heeft ooit gezegd: ‘Ik ben goed in mensen, niet in plots.’ Wat minder nadrukkelijk uit haar eerder werk sprak, blijkt eens te meer in Door het vuur: een sterke karakterisering van een zoekende adolescente en stilistisch overtuigend, maar inderdaad een zwak uitgewerkte plot, waardoor de gehele constructie serieus aan het wankelen gaat. Nadat Het dubbelleven van Cassiel Roadnight (2011) eerder al een tegenvaller bleek, opnieuw een onevenwichtige adolescentenroman.

Jürgen Peeters

Jenny Valentine – Door het vuur. Vertaald door Jenny de Jonge. Luitingh-Sijthoff, Amsterdam. 192 blz. € 18.99.