Raakt een trompet je meer dan een loempia?

Een bundel die helemaal bestaat uit vragen is in de Nederlandse literatuur wel een noviteit. Arjen Duinker schreef 56 gedichten die alleen maar bestaan uit vraagzinnen. Soms lijkt het of de dichter reageert op een opmerking van een ander, alsof hij het niet helemaal goed gehoord heeft: ‘Of ik in de war ben?’ Soms stelt hij vragen die aan de lezer gericht lijken te zijn:

Ben je wel eens in een gevangenis geweest?
Maar je zou er wel willen rondkijken?
Wat lijkt je de moeite waard?

Een taalkundige zou zijn vingers aflikken bij deze bundel, want hij kan allerlei typen vragen onderscheiden. Als gewone lezer zoek je naar houvast in de gedichten. Sommige gedichten lijken samenhang te vertonen, zoals gedicht 41 dat begint met de vraag ‘Waar je een pasfoto kunt laten maken? / Laat je een mooi pak maken?’ en dat eindigt met vragen over dat pak. Maar daartussen staan redelijk absurdistische vragen als ‘Raakt een trompet je meer dan een loempia?’ Zo’n vraag vind ik bijzonder geestig, vooral omdat ik die zelf nooit gesteld heb, maar je raakt als lezer wel gedesoriënteerd omdat drie vragen verder opeens weer een normale vraag gesteld wordt: ‘Heeft je vader de honderd niet gehaald?’

Die ontregeling lijkt het doel van Arjen Duinker te zijn. De vragen zijn niet moeilijk geformuleerd, elk woord is duidelijk, maar net als je denkt dat je grip hebt op zijn poëzie, stelt Duinker een vraag die je niet zag aankomen. In de gedichten zitten veel terugkerende elementen, zoals lange opsommingen van namen en hoe je mensen met dezelfde voornaam uit elkaar kunt houden, of vragen over een goudvis, zoals de allerlaatste vraag in de bundel: ‘En kalmeren we de goudvis?’

Een goudvis is lastig om te lezen omdat je zelf steeds het antwoord of de wedervraag moet construeren. Snel lezen gaat niet en na drie gedichten duizelt het je. Maar soms zit er opeens een prachtig gedicht tussen, zoals nummer 31 die gaat over een man ‘Van wie ze op de nonnenschool / Meerdere vingers braken?’ Het gedicht eindigt met drie indringende vragen die deze lezer achtervolgen.

Ben je gemaakt van de stemmen op het kruispunt?
Ben je gemaakt van de gruwelen over de grens?
Ben je gemaakt van de schaduwen in een droom?

Coen Peppelenbos

Arjen Duinker – Een goudvis. Douane, Rotterdam. 60 blz. € 18,-.

Deze recensie stond eerder in een iets kortere vorm in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 25 januari 2019.