Prachtwerk voor als het allemaal ietsie minder mag

In 1782 verscheen de ‘schandalige’ brievenroman Les Liaisons Dangereuses van Pierre Choderlos de Laclos, 206 jaar later werd deze erotische aristocratengeschiedenis verfilmd met Uma Thurman in een zinderende hoofdrol, en sinds 2018 verschijnt een verstript drieluik, dat het verhaal van de onweerstaanbare graaf Vicomte Sébastien de Valmont vertelt. Onlangs verscheen het afsluitende derde deel, De ondergang van de minnaars.

Wie de drie delen achter elkaar leest, weet waarom dit verhaal tot de klassiekers van de Europese literatuur wordt gerekend: de zeggingskracht, de charme, het onweerstaanbare van het aristocratische milieu, met al de achterbakse kift, nijd en jaloezie is indrukwekkend en zalig om te lezen. Maar het zijn vooral de personages die perfect getypecast zijn. Alles klopt, en alles is even indrukwekkend in beeld gebracht door de Canadese stripmaker Djief (pseudoniem van Jean-François Bergeron).

Wat in de strip vooral opvalt is dat het uiterlijke vertoon perfect in balans is met de scabreuze ondertoon die door het hele verhaal voelbaar is. We zien een en al voorkomendheid, met een geheven vingertje als er eens voor de beurt gesproken wordt of als er een onwelvoeglijke opmerking wordt gemaakt, en tegelijkertijd wordt er ongegeneerd geflirt, geschaakt en gescharreld – om het netjes te zeggen. Daarover gesproken: alles blijft keurig binnen de lijntjes: de lezer wordt nergens getrakteerd op expliciete pornografie of zelfs maar uitbundige seks. Veel blijft suggestie, en dat past mooi in de onberispelijke entourage.

Deel 1 heet Hoop en ijdelheid, het vervolg heet Liefde en tegengif: zo weten we precies hoe de hazen lopen. Maar belangrijker nog is de ondertitel Hoe het begon. Anders dan in het oerverhaal heeft scenarist Stéphane Betbeder ervoor gekozen om het verhaal vóór het verhaal te beginnen, dus al in de prille jeugd van Sébastien. Zo krijgen de figuren meer achtergrond en diepgang. Een voordelige keuze, voor wie de oorspronkelijke brievenroman ‘nog altijd een keer moet lezen’.

Vorig jaar verscheen het eerste deel van Keizerin Charlotte, een strip over Charlotte van België, de aartshertogin van Oostenrijk en keizerin van Mexico, die met veel klaroengeschal de eindejaarslijstjes aanvoerde. Er zijn veel overeenkomsten, toch lijkt het alsof Dangeous Liaisons onterecht onder de radar is gebleven. Misschien dat de gemiddelde striplezer bij de titel denkt aan die andere Franse rakker van het geniepige, markies de Sade. Jammer, omdat de verstripte trilogie veel meer richting Keizerin Charlotte neigt. Ter overweging.

In het eerste deel van de stripversie van Dangerous Liaisons bewegen we vanaf de vroege jaren mee met Sébastien de Valmont, een cholerisch jongetje met veel kwaaltjes dat wordt bemoederd en zonder toekomstperspectief wordt grootgebracht. Hij hoeft niet in het leger, zal geen directeur worden of geestelijke. De lezer ziet het meelijwekkend aan, tot hij zich ontwikkeld als ongenaakbare casanova, die hooggeplaatste vrouwenharten op hol brengt. Het boeit hem maar weinig, tot er een dame zijn pad kruist die niet gevoelig blijkt voor zijn avances. Deze markiezin Isabelle de Merteuil wordt zijn project, of is het precies omgekeerd?

In het tweede deel – het fraaiste – volgen we vooral het leven van Isabelle en de beproevingen die ze met haar moeder moest doorstaan. Het geeft een perfect beeld van het leven der aristocratie in de achttiende eeuw. Betbeder weet alle spelletjes inzichtelijk te maken: het schmieren, besodemieteren van alles en iedereen, het op en top manipuleren van de omgeving; in Dangerous Liaisons wordt het tot kunst verheven. Isabelle is een intrigante, niets minder, en daarmee het perfecte tegenwicht voor Sébastien.

Het slotdeel, De ondergang van de minnaars, koppelt de beide delen. Hier zijn Sébastien en Isabelle uit het licht van hun spiegels getreden en richten ze zich op elkaar. In hedendaagse termen: ze zijn een setje dat nog steeds aan alle kanten wordt belaagd, door opdringerige types en het onvermijdelijke trio haat, afgunst en wellust. Een ook onderling blijft er wantrouwen en wrijving, al wordt het dan nergens hedendaags: het vormelijke en onberispelijke van de nahoofse entourage houdt alles keurig in de plooi.

De stripversie heeft duidelijk gekozen voor een verhaal dat minder leunt op ophef en erotiek van Choderlos de Laclos. Het gaat eerder om het spel van aantrekken en afstoten, van de psychologische spelletjes in een omgeving die zwanger is van achterdocht en valse aanblikken. Dat maakt dit drieluik interessant en vooral fraai: de tekeningen en het scenario zorgen voor een historisch perspectief waarin het heerlijk ronddwalen is. Los van de Engelse titel (why?) is Dangerous Liaisons een stripbewerking die beklijft en die de zinderende lezer verrukt achterlaat.

Stefan Nieuwenhuis

Stéphane Betbeder & Djief – Dangerous Liaisons, hoe het begon 3 – De ondergang van de minnaars (Deel 1: Hoop en ijdelheid, deel 2: Liefde en tegengif) 56 blz. per deel, hardcover. € 17,95.