Het omarmen van gebakken lucht

Wie enige jaren meeloopt in het hoger onderwijs weet dat een goede onderwijspraktijk vaak verstoord wordt door beleidsmedewerkers. Dat zijn meestal mensen die niet erg goed zijn in het geven van onderwijs en weggepromoveerd worden om het hun ex-collega’s extra moeilijk te maken. De eigenzinnige wiskundedocent Schoffer kan juist wel goed lesgeven. De verteller in De Orbinthokaster, een collega van Schoffer, heeft zelfs colleges logica bij hem gevolgd en is vol lof over de kennis en deskundigheid van de docent. Maar door een gebrek aan studenten kon een reorganisatie niet uitblijven en werd Schoffer nog voor zijn pensioen toegevoegd aan het legertje beleidsmedewerkers.

De Orbinthokaster van Hans van der Heijde, onder meer recensent van deze site, gaat voor een groot deel over taal. Vooral onzintaal op scholen. Een docent is tegenwoordig geen docent meer maar een ‘excellente, deskundige professional’ of een ‘gepassioneerde, innovatieve onderwijsexpert’. Schoffer schept er genoegen in om beleidsteksten nog verder op te pompen met nog meer nietszeggende onzinwoorden, opdat zijn medebeleidsmedewerkers maar zien dat ze gebakken lucht staan te verkopen. Het noodlot wil echter dat zij en veel docenten die gebakken lucht omarmen. Schoffer wordt een gebroken man die thuisblijft en wegkwijnt.

Van der Heijde vond voor zijn verhaal niet alleen inspiratie in zijn eigen baan als docent, maar ook bij de Belgische kunstenaar Willem Vanhuyse en zijn boek Atlas van de imaginaire verklaringen – handboek voor de patafysicus. Daarin vond hij een ontwerp van een Orbinthokaster, een machine die onzinnige uitspraken kan omzetten in gebakken lucht. En precies zo’n machine laat de verteller bouwen om het afscheidsfeest van Schoffer luister bij te zetten.

Van der Heijde laat de tekst van zo’n twintig bladzijden volgen door een toneeltekst waarin ongeveer hetzelfde wordt gezegd en gedaan. Een herhaling die absurdistisch aandoet. Ondanks de humor van het boek is de ondertoon die doorklinkt er vooral een van verbijstering over de newspeak die in de plaats is gekomen van deskundigheid van de docenten. Het getuigt van veel grootmoedigheid dat de NHL Stenden Hogeschool, tot aan zijn pensioen de werkgever van Van der Heijde, deze uitgave mede mogelijk heeft gemaakt al zullen enkele beleidsmedewerkers niet blij zijn als ze lezen welke kwalificatie hun teksten van de Orbinthokaster meekrijgt.

Coen Peppelenbos

Hans van der Heijde – De Orbinthokaster, mens machine en holle taal. Perio, Leeuwarden. 50 blz. € 11,50. (€ 12,50 inclusief verzendkosten bij de uitgeverij)