Een warm portret van dader en slachtoffer

Onwillekeurig denk je bij het lezen van De dubbele waarheid van Roelof Smit meteen aan Jelle Brandt Corstius, die zichzelf tot eerste mannelijke Nederlandse #MeToo-slachtoffer bombardeerde in De Wereld Draait Door. Was hij slachtoffer of maakte hij op dat moment een andere man slachtoffer? En als je zoiets eenzijdig op een massamedium deelt, heeft de ander dan nog een eerlijk verweer? Deze vragen komen terug in de tweede roman van Roelof Smit, die onder een pseudoniem ook voor de ironische website De Speld schrijft. In zijn tweede roman blijken twee jonge mannen een spannende nacht samen totaal anders te hebben beleefd.

Ruben is een snelle, uiterlijk knappe jongen die uit rebellie tegenover zijn geleerde vader niet gaat studeren en in een pannenkoekenrestaurant gaat werken, tot hij een aanbod krijgt om als model aan de slag te gaan. Binnen een jaar wordt hij ontdekt door Italiaanse modehuizen en al snel breekt hij door als internationaal topmodel en gezicht van Dolce & Gabbana. Op de top van zijn roem krijgt hij een bericht van ene Milan, die hem graag wil spreken. Die Milan is een zachte, intelligente jongen uit een eenvoudig milieu die zijn moeder heeft moeten missen vanaf zeer jonge leeftijd. Hij droomt ervan secretaris-generaal van de Verenigde Naties te worden en gaat internationale betrekkingen studeren in Leiden. Dat gaat goed, tot hij op een nacht met een knappe jongen meegaat en wordt verkracht. Tenminste: zo ervaart hij het.

De dubbele waarheid is een omkeerboek (een ‘keerdruk’): het heeft twee voorkanten en als je de eerste helft hebt gelezen, krijg je de mededeling om het boek om te draaien en het verhaal van de andere kant te lezen. Ik had toch echt het idee dat dit niets unieks is; ik ken het principe van (tweetalige) kinder-omkeerboeken, maar een klein onderzoekje deed uit de doeken dat Roelof Smit in de Nederlandse romanliteratuur voor volwassenen niet veel voorgangers heeft. Hij had ook voor een meervoudig perspectief kunnen kiezen, waarbij om en om Ruben en Milan aan het woord zijn. De keuze om het op deze manier te doen, trekt in elk geval de aandacht. Maar het trekt beide verhalen ook uit elkaar, waardoor je onbevooroordeeld beide verhalen kunt lezen. Zeker degene die je als eerste leest.

Ik las het verhaal van Ruben als eerste en zonder dingen weg te geven kan ik zeggen dat ik me volledig heb kunnen inleven in zijn verhaal, dat achteraf wel degelijk het verhaal van de dader is. Het is mooi hoe Smit je door de opbouw van zijn boek, de tekening van zijn personage en de dingen die hij weglaat, krijgt waar hij je hebben wilt. Want als je het levensverhaal van een dader leest, de nuances en details in zijn opvoeding, ontstaat er uiteraard begrip. Die ‘uiterlijke’ boodschap is natuurlijk een beetje belegen: wat is de waarheid? Een medaille heeft twee kanten. De werkelijkheid is nooit zwart-wit. Met de lelijke, te nadrukkelijke titel wordt die boodschap je ook meteen in het gezicht gesmeten.

Toch weet Roelof Smit die boodschap te verdiepen met zijn boek. En dat zit hem in het authentieke, warme portret dat hij weet te schetsen van beide jonge mannen. In korte hoofdstukjes vanuit een ik-perspectief bouwt hij rustig hun karakter op, chronologisch, gewoon door te beginnen bij de vroege jeugd. Beiden beleven zonder al te veel bombarie hun coming out en hun homoseksualiteit is prettig onnadrukkelijk maar wel geloofwaardig aanwezig. Wat dat betreft is de relatie die zowel Milan als Ruben met hun vader hebben belangrijk in het verhaal en die is ook gekoppeld aan de dromen die ze hebben. De verkrachtingszaak heeft daar grote invloed op maar niet per se alleen negatief. Smit slaagt erin Milans en Rubens persoonlijke worstelingen met gerechtigheid en hun zoektocht naar een authentiek leven met glans, ernst én gevoel voor humor te beschrijven. Jammer van die titel.

Martijn Nicolaas

Roelof Smit – De dubbele waarheid. Podium, Amsterdam. 208 blz. € 20,99.