Een opvolger van Theo Thijssen

‘Bekend van het ontroerende filmpje van zijn leerlingen’ staat in een gele, zogenaamde sticker meegedrukt op het omslag van Leraar op de fiets van mbo-docent Conrad Berghoef. Het ontroerende filmpje (zie hieronder) ging viraal via Twitter en hielp Berghoef even over een dood punt heen tijdens pandemie waarin het onderwijs achter de camera plaatsvond. Als studenten er al waren dan had je weinig contact met ze, want de camera’s stonden vaak uit. En contact maken, krijgen en houden lijkt nu eenmaal de kernwaarde te zijn in het onderwijs van Berghoef. Ja, de stof is ook belangrijk, maar de studenten zijn net iets belangrijker. Daarmee betoont hij zich een onderwijsman in de traditie van Theo Thijssen. Dat hij meer contact heeft dan hij dacht blijkt wel nadat hij met de studenten napraat over het filmpje.

En dan vertellen ze. Hoe ze hadden gemerkt aan mij hoe zwaar ik het had, de afgelopen weken. En hoe ze het konden waarderen dat ik vooral bezig was met hen.

Het is een beetje ongebruikelijk om een recensie te schrijven over iemand die ook stukken heeft geschreven voor Tzum en dat deed voor een bepaald traject bij de lerarenopleiding Nederlands waar ik werk. Hij is nog niet afgestudeerd, maar ik dacht na lezing van zijn boek: wat fijn dat hij nu een boek heeft, dan hoeft hij nooit meer te reflecteren op zijn vak. En ik had het nog niet gedacht of hij tweette:


Leraar op de fiets is de ultieme zelfreflectie, waarin je in korte, zeer leesbare stukken de passie van Berghoef voor zijn vak terugziet. Soms gaat die passie over zijn vak. Literatuur is voor hem een middel om studenten aan het lezen te krijgen, maar ook een manier om ze te laten nadenken over de wereld en henzelf. En omdat de studenten niet op school komen, fietst hij heel Friesland rond om de gekozen boeken aan de deur af te leveren. Dat zijn boeken van onder meer Splinter Chabot, Mirjam Mous, Stephen King en Stephen Fry.

Soms, en dat zijn de betere stukken, gaan ze over een student die een bijzondere indruk hebben achtergelaten. Dan lees je hoe het verhaal van een student uit de praktijk de theorieën van school onderuit kunnen halen. In het verhaal ‘Samuel’ staat een zwarte student in een vrij witte omgeving centraal. Samuel werkt in de zorg en vertelt dat sommige bewoners niet door hem geholpen willen worden vanwege zijn huidskleur.

Samuel zag dat het mij raakte. ‘U moet het niet zo serieus nemen,’ zei hij. ‘Die mensen zijn vaak in de war. Ik spreek ook nog een geen Fries, hè.’ Zijn afdelingshoofd deed heus wel haar best, zei Samuel. Maar wat moet je met een bewoner die pertinent niet verzorgd wil worden door een verzorger?
‘Dan maar niet verzorgen,’ zei ik.
Hij keek mij aan. ‘Meneer Berghoef, ik kan horen dat u nooit in een verzorgingshuis komt.’

Op het eind van het gesprek herhaalt hij de verfranste uitspraak van Lodewijk Napoleon die Berghoef ooit op het bord schreef: ‘D’où elle ainsio ni d’homme’. (Doe wel en zie niet om.) Berghoef eindigt zijn stuk met:

Ik weet oprecht niet meer welk cijfer ik hem heb gegeven op het eindgesprek, maar het moet hoog zijn geweest.

Ik houd enorm van leraren die hun leerlingen of studenten kennen, juist omdat ik zelf zo slecht ben in waar Berghoef goed is. Ik ken meer namen van personages uit boeken dan van mijn studenten in het echte leven. Berghoef kent ze niet alleen, hij weet veel van de achtergronden van zijn studenten. In die zin zijn ze geen toevallige voorbijgangers. Hij is niet bang om zijn eigen emoties te tonen en zijn eigen fouten toe te geven als dat nodig is. Hoeveel zelfreflectie verlang je eigenlijk van een docent? We zouden dit boek de komende jaren eigenlijk als een verplicht boek op de lijst zetten voor elke docent in opleiding.

Coen Peppelenbos

Conrad Berghoef – Leraar op de fiets. Spectrum, Amsterdam. 176 blz. € 20,99.