De onregelmatige hartslag van de aarde

Dit verdronken land begint in 1607 en eindigt in 2148 en is toch geen historische roman of sciencefiction. Renske Jonkman bedt de geschiedenis van de boerenfamilie Endegeest in in een groter historisch perspectief. Vanaf de tijd dat de West-Friesland werd drooggepolderd tot aan de tijd waarin de milieucrisis het verloren land weer opeist. Daartussendoor probeert de mens er uit alle macht iets van te maken. De boerderij waar het boek speelt heet Jona en dat lijkt geen vrolijke Bijbelse verwijzing te zijn.

De veruit grootste delen spelen in 1956 en 2020. Na de dood van hun door de bliksem getroffen vader in 1956 staan de adolescenten Krijn en Lucas voor de taak om de boerderij draaiende te houden. Hun jongere broertje Seth is meer geïnteresseerd in de Bijbel en hun zus Janna is ‘maar’ een vrouw, al blijkt uit alles dat zij het meest geschikt is voor het boerderijleven.

De grootste keuze waarvoor Krijn en Lucas staan is de ruilverkaveling. Moeten ze doorgaan met het verweiden van koeien per boot naar een volgend sappig eiland of moeten ze meedoen met de vernieuwing, zodat ze grotere percelen krijgen? Krijn, die de boekhouding doet, is voor, want hij ziet hoe slecht ze er financieel voorstaan. Lucas, die in zijn vrije tijd graag toneelspeelt, is tegen. De klassieke broederstrijd loopt niet goed af.

In 2020 is Lucia, de dochter van Janna, bezig met promotieonderzoek aan de universiteit van Wageningen en zij weet donders goed hoe de milieuproblemen van de toekomst eruit zien. Haar man Jack is juist lid van de Farmers Defence Force en voelt zich gemangeld door de overheid en wil emigreren. Ook hier vindt een strijd plaats tussen vernieuwing en behouden wat je hebt. We zien Lucia en Jack in Canada rondrijden langs boerderijen waar mensen hun eigen historie en band met hun land hebben. Ze gaan ook langs bij de bejaarde oom Krijn, die ver afgelegen woont. Ze krijgen eindelijk te horen wat er in 1956 daadwerkelijk gebeurd is, al komt daar voor de lezer weinig verrassends uit.

De mens is maar een kleine pion in de grote veranderingen die hem omringen. Dat weet Jonkman in mooie ruimtelijke beelden te vangen, bijvoorbeeld als Lucia in Canada op een gletsjer staat: ‘Onder het ijs beweegt en borrelt het water, alsof we naar de onregelmatige hartslag van de aarde staan te luisteren.’ Je kunt wel proberen om de natuur je wil op te leggen, uiteindelijk wint de natuur toch.

Coen Peppelenbos

Renske Jonkman – Dit verdronken land. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam. 272 blz. € 20,99.