Een leven in strip

‘Het beste uit 25 jaar autobio’ staat op de voorplat van De dikke Stok geprint. In 2013 verscheen al een kloeke selectie uit haar werk in Lang zal ze leven (toen over twintig jaar uit haar werk, waardoor ik meteen in een wiskundige verwarring raak). De laatste tien jaar is Stok wereldberoemd geworden, dankzij de strip Vincent over de schilder Van Gogh. De graphic novel uit 2012 is vertaald en de tot de kern teruggebrachte tekeningen en de fantastische inkleuringen maken het boek tot een blijvend hoogtepunt in het oeuvre van Barbara Stok. Dat al het succes ook een keerzijde heeft, leer je in De dikke Stok waar de drukte en aandacht de tekenaar te veel worden en het voor Stok heel lastig was om enthousiasme op te brengen voor een nieuw onderwerp. Er verscheen nog wel een boek over H.N. Werkman, De omslag in 2015, maar dat had niet de bezieling die Vincent kenmerkte. Het gevaar dreigde bovendien dat Stok nu kunstenaarslevens ging verstrippen voor musea, als een verhandelbaar succesconcept. Gelukkig liet het in 2021 verschenen De filosoof, de hond en de bruiloft zien dat Stok eigenzinnige keuzes maakt, die aansluiten bij haar opvattingen over het leven.

Naast deze strips over andere onderwerpen is haar eigen leven het centrale gegeven geweest in de strips van Barbara Stok. De ontwikkeling van een jonge vrouw, drummer in een punkband die daarnaast fotografeert voor de krant, maar haar ware bestemming – tekenaar zijn – verloochent tot de beroemde striptekenaar die ze nu is, is groot. Het mooie aan de autobiografische strips is echter dat je ook ziet dat die weg vol zit met aarzelingen, frustraties, verdriet en mislukkingen; in het werk, de liefde en het leven. Er zitten aangrijpende scènes in De dikke Stok over de kinderloosheid van Barbara en haar vriend Ricky. Ook de tekeningen over de plotselinge dood van haar zwager komen hard binnen. Een bladzijde waarop drie stroken staan vind ik wonderbaarlijk ontroerend: Ricky alleen voor zich uit starend op het bed, daarna Barbara die binnenkomt en tot slot Barbara die naast Ricky op het bed zit met een hand op zijn rug. Aan de houding van Ricky is niets veranderd, de invulling van de tekeningen is tot een minimum gereduceerd: deur, bed, schilderij met boom. Er wordt niets gezegd.

Een grote omslag in het werk van Stok is het gebruik van kleur. Als je de vroegere tekeningen bekijkt waarin de achtergrond soms helemaal wordt ingetekend, dan zien de recente strips er veel rustiger uit en dat komt door de inkleuringen zonder grijstinten erin. Daardoor blijven de pagina’s heel fris. Duidelijk is in ieder geval dat Barbara Stok nog lang niet klaar is. Ik hoop dat ze ooit nog eens een klassieker (uit de wereldliteratuur) gaat verstrippen. Tot die tijd hebben we De dikke Stok, een uitstekend cadeau voor de komende feestdagen.

Coen Peppelenbos

Barbara Stok – De dikke Stok. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam. 450 blz. € 30,-.