Postuum begrip

Na het overlijden van zijn aan alcohol verslaafde vader krijgt Thomas een pakje documenten toegestuurd van zijn tante. De documenten blijven jaren liggen te verstoffen in de boekenkast, omdat Thomas het ongemakkelijk vindt om naar het verleden terug te gaan door het pakket door te lezen. Op een dag als Thomas overwerkt naar Engeland vertrekt, neemt hij in zijn rugzak het pakje documenten alsnog mee en zo komt hij meer te weten over zijn vader.

Thomas’ vader Bernard, vertrekt in 1929 naar Congo om te werken voor het Zuid-Afrikaans Handelshuis. Bernard is dan een twintiger die niet bij zijn vader in de drukkerij wil werken. Zijn vader heeft hem van school gehaald om in het familiebedrijf te werken, maar die toekomst trekt hem niet aan. Eenmaal aan boord vraagt Bernard zich vertwijfeld af waar hij aan begonnen is. Hij verdedigt zichzelf in gedachten tegen zijn ongetwijfeld woedende vader. ‘Ik heb slechts geluisterd naar de boodschap die dag in, dag uit vanuit mijn ziel opborrelde. Verlaat de drukkerij van je vader!’

Thomas komt er door het pakket brieven achter dat zijn beeld van zijn vader wat genuanceerder is dan hij altijd gedacht heeft. Ineens begrijpt hij Bernards keuzes beter en kijkt hij anders naar de moeizame relatie van zijn ouders. Hij beseft dat hijzelf geluk heeft gehad en zijn vader veel minder. Hij beseft ook dat geluk of pech bepalen hoe iemands leven er uit gaat zien. Hij wordt hierdoor minder boos op het verleden en uiteindelijk denkt hij zelfs milder over zijn vader en diens alcoholisme en hij kan zelfs wat kritischer naar zijn moeder kijken. De roman beschrijft het eindeloze denken van Thomas over zichzelf, zijn leven en zijn familie.

In het verhaal zit je als lezer tussen lange overpeinzingen en eindeloze anekdotes. Het grootste probleem is dat er niets spannends gebeurt. Thomas heeft een burn-out, zoals een op de zes andere Nederlanders. Als Thomas begint aan de bundel documenten, verwacht je dat het verhaal dan eindelijk begint. Die verwachting wordt echter niet waargemaakt. Bernard, de vader van Thomas is in zijn brieven in Congo, maar wat hij meemaakt en wat dat met hem doet, blijft daarin onderbelicht. Terug in Nederland is het oorlog en gaat Bernard bij het verzet, maar ook dat komt maar oppervlakkig aan de orde. Thomas zelf woont als kleuter met zijn vader in een naoorlogs kamp, waar zijn vader dan werkt. Ook dat is zo oppervlakkig beschreven dat je als lezer niet kan meevoelen hoe dat voor de kleine Thomas een traumatische ervaring wordt.

Al met al is het een lang verhaal waarin Thomas milder wordt over zijn vader en een genuanceerdere kijk op zijn leven krijgt, maar waarin de diepte ontbreekt. Niet fijn om te lezen, misschien wel om bij in slaap te vallen.

Lidewei Houtman

Bard Bothe- Rugzak met ongemak. Elikser, Leeuwarden. 274 blz. 19,50.