De zionistische nachtmerrie

De genadeloze oorlog die Israël voert tegen Hamas in Gaza kan niemand onberoerd laten. De beelden van gruweldaden die dagelijks via de media tot ons komen, dwingen tot een stellingname.
Voor Joden, in Israël en daarbuiten, betekent de oorlog een spagaat. Kunnen ze nog solidair zijn met een land dat zich afficheert als enige Joodse staat ter wereld, of is dat land onder de huidige regering de grens van wat moreel aanvaardbaar is, gepasseerd. Schrijver Maurits de Bruijn is duidelijk; voor hem is de huidige politiek die Israël voert een heilloze weg, die veroordeeld en bestreden moet worden. De Bruijn, zoon van een Joodse moeder die in de Tweede Wereldoorlog als baby ondergedoken zat en als enige van haar gezin de Holocaust overleefde, voelt zich geroepen om zijn standpunt over de oorlog met het publiek te delen ‘omdat de moord op mijn grootouders en hun twee dochters wordt gebruikt om de massaslachting in Gaza te vergoelijken.’
De Bruijn benadrukt dat hij zeker niet de enige is die zijn stem laat horen:

Ik wil laten zien dat wij Joden meerstemmig zijn, dat onze belangen niet samenvallen met de belangen van de Israëlische staat. Ik doe die omdat zoveel Joden me berichten sturen van eenzelfde strekking: ze zijn het hartgrondig met me eens, ook zij hebben zich losgeweekt van de zionistische nachtmerrie en blinde loyaliteit aan Israël, maar ze kunnen het zich niet permitteren zich uit te spreken. Ze zouden simpelweg te veel verliezen.

De Bruijn spreekt zich in zijn boekje Geweten wél uit. In het eerste gedeelte maakt hij de lezer deelgenoot van zijn door de jaren heen veranderende opvattingen over Israël. Het is een ontwikkeling die veel andere Nederlanders ook doormaakten, waarbij aanvankelijke bewondering voor het jonge land langzaam maar zeker plaatsmaakte voor het besef dat voor de Palestijnen, de oorspronkelijke bewoners van het land, in Israël geen plaats is.

Zijn voornemen om zich ooit in Israël te vestigen, maakte plaats voor aversie en het besluit om het land niet langer te bezoeken: ‘Mijn persoonlijke boycot was niet voldoende maar kwam met een verantwoordelijkheid, besloot ik. Ik zou over Israël en Palestina praten, zou erover schrijven, mijn kennis verdiepen en overdragen. Ik kreeg kortom last van zendingsdrang.’ Die zendingsdrang heeft niet alleen geresulteerd in talloze publieke optredens op radio, tv en in discussiefora, maar ook in dit boekje. Herinneringen aan heden en verleden van Israël, reacties op zijn Jood-zijn en zijn opstelling in het huidige conflict, zijn persoonlijke visie op het Jodendom en het zionisme, De Bruijn stort het allemaal over de lezer uit: ‘Essays schrijven, aanschuiven bij panels en een televisieprogramma – vrijwel alles wat ik doe, doe ik om het gevoel van machteloosheid tegen te gaan.’

Eind 2024 krijgt De Bruijn een uitnodiging van een organisatie die strijdt tegen de onderdrukking van de Palestijnen om samen met een delegatie andere activisten de bezetting ter plekke in ogenschouw te nemen en daarover te schrijven. Hij stapt over zijn aversie heen en besluit de uitnodiging aan te nemen. Het verslag van die reis vormt de tweede helft van zijn boek. ‘Ik ga. Ik moet gaan. Ik ga het beest in de bek kijken.’

In Israël verbaast hij zich over de eenzijdigheid die er heerst ten aanzien van dit conflict, ook onder tegenstanders van de regering:

Mensen die tegen de oorlog demonstreren willen alleen een deal voor de gijzelingen, mensen die tegen deze oorlog zijn willen een staakt-het-vuren, bepleiten zelfs het einde van de oorlog, maar alleen vanwege de gegijzelden en de Israëlische soldaten. De slachtoffers van Gaza maken totaal geen onderdeel uit van het discours.

Behalve door Israël voert de reis ook langs Oost-Jeruzalem, Hebron en andere gebieden waar Palestijnen dagelijks te maken hebben met de bezetting. Die bezoeken bevestigen wat De Bruijn al wist: het bestaan van de huidige staat Israël is gegrondvest op de onderdrukking van de Palestijnen. Hij concludeert:

Als ik één ding kan bereiken met deze getuigenis, laat het dan zijn dat mijn woorden deel zullen uitmaken van een golf van verzet die lang geleden haar oorsprong vond en nog altijd aan kracht wint. Een golf die tussen de rivier en de zee opsteeg, de wereld over raast en het uiteindelijk onmogelijk maakt dat iemand zich nog kan verschuilen door te beweren dat die het simpelweg niet geweten heeft.

Roeland Sprey

Maurits de Bruijn – Geweten; Over Israël en Palestina. Das Mag, Amsterdam. 244 blz. € 22,99.