De onderstaande recensie komt uit 2004.

Fundamenteel wantrouwen

Toen ik nog les gaf op een middelbare school bestonden er boekenlijsten en vrijwel alle leerlingen zetten er Het bittere kruid (1957) op van Marga Minco. In de schoolbibliotheek hadden we er tien exemplaren van staan, ik maak me sterk dat dit boekje in Nederland vanaf de jaren zestig bij middelbare scholieren het meest gelezen boek was en wie weet nog is. Wij leraren wisten best dat het vooral door de geringe dikte zo populair was, maar toch maakten we nooit bezwaar omdat dat we ook wisten dat dit boek op voortreffelijke wijze de geheimen van literatuur demonstreerde. Minco kent de wetten van het schrijven, daar konden onze lessen verhaalanalyse en literatuurgeschiedenis niet tegenop. Ze wist dat je emoties bij personages niet moet expliciteren, maar moet verzwijgen, zij wist wat effectief schrijven was en hoe je de verschrikkelijkste dingen met een paar laconieke beelden tevoorschijn kon toveren. Zij wist doodgewoon wat schrijven was.

Ook weer in haar nieuwste boekje, de verhalenbundel Storing. Ook hier sobere verslagen van intermenselijke verhoudingen, vaak spelend in of vlak na de oorlog, met vaak herinnering n aan de jodenvervolging. In het adembenemende ‘De Bol en de Bolero’ hoort een ik na de oorlog voor de radio de Bolero van Ravel en ineens herinnert ze zich hoe ze ooit voor de oorlog met haar zusje een streng wol moest opwinden en naar dit opzwepende zwepende muziekwerk luisterde. En hoe de meisjes ineens meededen met het ritme van de muziek. ‘De blauwe draad die ons verbond, trilde als een snaar,’ staat er dan ineens. Je moet bij Minco altijd uitkijken dat je haar zinnen niet zomaar voor lief neemt, want deze zin vat een deel van haar hele problematiek samen. De herinneringen die de ik met haar gestorven zusje verbindt, zijn als een draad die altijd is blijven trillen, sterker nog: keer op keer zet de ik de blauwe draad in werking en keer op keer komt de verbinding met het verleden
den tot stand.

Een andere kernzin uit de bundel staat in het verhaal ‘Omtrent Helena’ waarin een vrouw herinneringen aan een voormalige vriendin oproept.

Blindelings loop ik achter anderen aan, als een speurder op zoek naar een verdachte. Er is niemand die ik vertrouw, de mensen in mijn omgeving nog het minst, ik weet dat ze berichten achterhouden.

Fundamenteel wantrouwen, daar gaat het om bij dit werk en Minco heeft maar weinig woorden nodig om dit hartverscheurend in beeld te brengen.

In het titelverhaal ‘Storing’ zet ze de zaken helemaal op scherp. Een vrouw ontmoet na jaren tijdens een radioprogramma de vrouw bij wie ze ondergedoken heeft gezeten en ze herinnert zich alle verwarringen en verschrikkingen van die tijd. De radio-opname mislukt keer op keer omdat er steeds een storing optreedt, een symbolische storing uiteraard omdat voor Minco alle menselijke relaties ‘gestoord’ zijn geraakt.

Minco vertelt sober en trefzeker, ze maakt de verschrikkingen inleefbaar en voelbaar, juist omdat ze die niet of nauwelijks noemt. Je moet als lezer het onderliggende verhaal zelf invullen. Alle verhalen zijn ondefinieerbaar verstild, alsof ze de tijd erin is stilgezet. Ze vertellen het verschrikkelijke, maar roepen tegelijkertijd een sterk verlangen op naar het gelukkige, naar de tijd toen alles nog goed was. De eerste zin uit het verhaal ‘Storing’ is misschien de allermooiste en tegelijk meest typerende zin van dit prachtige werk: ‘We hadden elkaar niet herkend.’

Kees ’t Hart

Marga Minco – Storing. De Bezige Bij, Amsterdam. 142 blz.

Deze recensie verscheen voor het eerst in de Leeuwarder Courant op 8 oktober 2004.