Kun je je onttrekken aan de rol die je speelt?

Om namaak van landkaarten te voorkomen voegden kaartenmakers vroeger fictieve plaatsjes in. Plaatsen die wel op de kaart, maar niet in het echt bestonden. Nam je die kaart over, dan kon je ontmaskerd worden als vervalser. In Paper Towns van John Green (net op film in de bioscoop te zien) draait de plot van het verhaal over de verdwijning van Margo en de zoektocht van haar buurjongen Quentin om haar te zoeken.

9200000029979233Voordat het verhaal, dat in drie delen is verdeeld, op gang komt, wordt in de proloog een traumatische jeugdherinnering opgehaald. Quentin en Margo vinden een man die zelfmoord heeft gepleegd in een park. ‘Misschien zijn alle touwtjes in hem geknapt,’ concludeert Margo. Dan wordt een tijdsprong gemaakt naar de rest van het verhaal. Quentin en Margo zitten voor hun examens en op school – en zeker onder de nerdachtige vrienden van Quentin – is de grootste vraag wie met wie naar het eindgala gaat.

De personages en bijfiguren leer je vrij snel kennen, al worden de ouders van Quentin, beiden therapeut, wel heel karikaturaal neergezet met een dialoog als de volgende:

‘Ik zei toch al dat we te hoge verwachtingen zouden wekken, Tom,’ zei ze tegen mijn vader.

‘Nu moet je mij niet de schuld geven,’ zei hij. ‘Dat is alleen maar sublimatie van je eigen frustratie over mijn inkomen.’

‘vind je die overhaast analyse niet een tikje passief-agressief?’ vroeg mijn moeder

Het is een beetje zonde om dit soort typetjes op te voeren, juist als je zo goed bent in het construeren van geloofwaardige personages.

Vlak voor de examens wordt Quentin door Margo opgehaald om in een nachtelijke wraaktocht langs de mensen te gaan die Margo hebben bedonderd. Op een grappige wijze krijgt iedereen zijn verdiende loon. De wat voorzichtig aangelegde Quentin helpt mee, breekt zelfs in huizen in, omdat hij heimelijk verliefd is op Margo. De dag na de wraaktocht blijkt Margo verdwenen te zijn. Quentin, de laatste die haar gezien heeft, is natuurlijk bezorgd, want misschien zijn bij haar ook wel alle touwtjes geknapt.

Het is boeiend om te zien hoe Green het karakter van het boek gaandeweg verandert. Heb je eerst te maken met een soort humoristisch avonturenverhaal, in het tweede gedeelte wordt dit boek meer een thriller waarin Quentin samen met zijn vrienden naar aanwijzingen zoekt om Margo terug te vinden. Aanwijzingen die hij vindt onder schanieren, op verlaten plekken en in Leaves of Grass van Walt Whitman. De speurtocht gaat dan over in een psychologische (en zelfs literaire) speurtocht, waarbij de concrete vraag ‘Waar is Margo’ vervangen wordt door een andere vraag.

Maar door na te denken over het gras en alle verschillende manieren waarop je het kunt bekijken, moest ik ook denken aan alle verschillende manieren waarop ik Margo had bekeken en verkeerd-bekeken. […] Als het antwoord op ‘Wat is het gras?’ zo gecompliceerd is, dacht ik, dan moet het antwoord op ‘Wie is Margo Roth Spiegelman?’ dat ook zijn. Als een metafoor die onbegrijpelijk wordt door zijn alomtegenwoordigheid, was er in wat ze voor me had achtergelaten ruimte genoeg voor eindeloze fantasieën, voor een oneindig stel Margo’s.

En daar komt deze young adult-roman op een wat hoger niveau, want nu staat er een wezensvraag centraal. Komt jouw idee van wie een ander mens is wel overeen met de werkelijkheid? Of: kun je je onttrekken aan de rol die je in andermans leven speelt? Kun je door daaruit te verdwijnen meer jezelf worden? Het zijn zomaar wat vragen die aan de orde komen binnen het boek en waarop Green gelukkig geen eenduidig antwoord geeft. Hij verpakt het achterliggende verhaal echter in een zo spannende en amusante speurtocht met vlotte dialogen dat het boek over het algemeen licht van toon blijft. Paper Towns kent godzijdank geen Hollywood-einde, al lijkt dat voor de hand te liggen. Het is gewoon een goed boek.

Coen Peppelenbos

John Green – Paper Towns. Vertaald door Aleid van Eekelen-Benders. Lemniscaat, Rotterdam, 304 blz. €