De dingen gebeuren omdat ze rijmen

Met het Belcampo Stipendium eert de provincie Groningen eens in de twee jaar een auteur. De enige uitsluitende voorwaarde hierbij is dat de auteur of de tekst die hij of zij in het kader van het stipendium produceert “een bijzondere relatie met Groningen heeft”. In 2010 viel deze eer aan Nyk de Vries (geboren in Friesland en woonachtig te Amsterdam), wat uitmondde in het fijne Per ongeluk reed ik naar het zuiden.

Dat de Friese Amsterdammer De Vries toch in aanmerking komt voor het stipendium is gelegen in zijn studietijd, die hij in de Stad doorbracht. Ook fungeert Groningen in de bundel met prozagedichten regelmatig als decor. De keuze voor de laureaat doet dan ook wat gezocht aan (is de Groningse bron opgedroogd?), maar als het boekjes van deze kwaliteit oplevert vind ik formele criteria van ondergeschikt belang.

Met Per ongeluk reed ik naar het zuiden bouwt Nyk de Vries succesvol voort op diens voorganger Motorman & 39 andere prozagedichten. De vermakelijke prozagedichten schetsen in korte zinnen en heldere (spreek)taal miniatuurtjes, die vaak absurdistische of fatalistische wendingen nemen:

In hartje Bremerhaven pakte iemand mijn hand. Hij vroeg:
‘Wat is je grootste wens?’Ik weet niet of ik hem goed verstond.
Ik heb hem nooit kunnen antwoorden. Het volgende ogenblik
werd hij overreden. De chauffeur van de vrachtwagen heb ik
daarna nog vaak gesproken. We werden goede vrienden en
hij leerde me veel over Zuid-Amerikaanse vogels.

De teksten fascineren in hun eigenheid: droog, bizar, hilarisch.

In Per ongeluk reed ik naar het zuiden handelt een doorlopende reeks over De Vries’ studententijd in Groningen. Aan de ‘kratjes Leeuw-bier’ herkennen we poppodium Vera, en een aantal keer figureert Hans Renner, professor Geschiedenis van Midden en Oost Europa aan de plaatselijke Rijksuniversiteit. De show wordt echter gestolen door rijinstructeur Schomaker (‘Nu kalm aan, nu niet meteen denken dat je alles kunt’).

Op scherpzinnige wijze exploiteert Nyk de Vries gemeenplaatsen (‘Ik wilde naar de kern, maar kreeg het niet voor elkaar’) en ridiculiseert hij de taal. Toch heb ik soms in Per ongeluk reed ik naar het zuiden het gevoel dat zelfs De Vries een aforistische kern vindt:

Voor je het weet heb je een groter probleem dan je probeert
op te lossen. Ik ken mensen die, om een kopje koffie te redden,
de vangrail in zijn gereden.

Jurre van den Berg

Nyk de Vries – Per ongeluk reed ik naar het zuiden. Philip Elchers / Provincie Groningen (Belcampo-reeks), Groningen, 48 blz.  € 11,50.