Als de naam van iemand vaak wordt gezocht op een website dan betekent dat vaak niet iets goeds. Vandaag kregen we het bericht dat Gideon van Ligten, redacteur van Tzum van het eerste uur is overleden, 38 jaar oud.

Wie de naam van Gideon van Ligten als zoekterm invult zal langs vele voetbalsites komen, want als trainer heeft hij zijn sporen verdiend, voornamelijk in het damesvoetbal, maar ik ken hem voornamelijk als literatuurliefhebber.

Gideon van Ligten was als student Nederlands samen met Derwent Christmas en anderen betrokken bij Tzum. Ik tik dit nu vanuit een hotelkamer in de buurt van Frankfurt en kan mijn eigen archief niet raadplegen, maar volgens mij schreef hij al voor het blad Nieuw Podium dat op de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden was opgericht en werd hij, nadat we een overstap hadden gemaakt naar een echte uitgever al snel redacteur en dat is hij jaren gebleven.

Je komt als docent Nederlands maar een paar keer iemand tegen die zoveel leest en weet van de literatuur. Vroeger dacht ik dat het er zeker een paar literatuurliefhebbers per jaar in de klassen zouden zitten, nu – na bijna 25 jaar colleges geven – weet ik dat het slechts een handvol is tijdens een hele loopbaan. Gideon had een totaal eigen smaak, was een liefhebber van het werk van Rob van Essen en Aat Ceelen om maar schrijvers te noemen waarmee je je onderscheidt.

Ik kan me maar een keer herinneren dat we een conflictje hadden. Hij vond dat hij een te laag cijfer had gekregen op een literatuurtentamen en tijdens een telefoongesprek dwong hij mij te zeggen dat ik ook wel wist dat x minder van literatuur wist dan hij. Toch had x betere antwoorden op het tentamen gegeven. Het gesprek eindigde ermee dat hij de telefoon op de haak gooide. Dat was wel een actie waar ik enigszins verbouwereerd door was omdat ik Gideon alleen maar kende als een aimabele, nooit driftige man.

Het ongemak tussen leraar en student verdween toen Gideon afstudeerde en er in ieder geval geen hiërarchische verhouding meer was. Wat ik me vooral herinner van al die redactievergaderingen is een tomeloos plezier, tranen in de ogen van het lachen als de holle pretenties van deze of gene schrijver weer besproken werden, we zinnen voor de Tzum-prijs bespraken of de inzendingen doorwerkten voor het blad. Gideon met zijn hese stem en scheve grijns in café De Wolthoorn, biertjes wegtikkend en dan toch achter het stuur van zijn auto kruipend. Ik zie hem nog tegen de richting in een rotonde oprijden en pas later na hevige gebaren van mijn kant omdraaien de goede richting op.

Ook zo’n jongen die (mijn herinneringen schieten even alle kanten op) als we teruggaan in het Centraal Station in Amsterdam een bedelende vrouw geld geeft. Als we in de trein zitten, lachen we hem een beetje uit en zeggen we dat er beroepsbedelaars zijn, dat ze expres kinderen meenemen om zielig over te komen etc. ‘Misschien is dit net een echte bedelaar en heeft ze het nodig,’ zegt Gideon, die er voor de rest geen woord aan vuil wil maken. Is dit toch de erfenis van een christelijke opvoeding? Ik ben vooral jaloers op zijn laconieke houding tegenover achterdocht.

Er kwam een lange periode waarin Gideon niet meer reageerde op mails of telefoontjes. Alsof hij verdwenen was. De laatste keer duurde het jaren en terwijl hij een schuldgevoel opbouwde, misten wij hem bij de redactievergaderingen. Vorig jaar nam hij zelf weer contact op. Hij schreef drie recensies, kwam op een redactieborrel, vroeg nieuwe boeken aan om te recenseren en opnieuw trad er een periode waarin hij niet meer reageerde op mails. Ik was bang dat we opnieuw zo’n lange tijd van zwijgzaamheid in zouden gaan.

En nu heeft hij een keuze gemaakt waarvoor je iedereen zou willen behoeden, maar voor bescherming, troost of vriendschap ben je te laat. Ik lees op internet dat hij net ontheven was van zijn taak als trainer omdat hij niet over de benodigde papieren beschikte. Ik hoop niet dat zo’n ambtelijke kutregel heeft meegewogen in zijn keuze. Dat hij niet opnieuw van schuldgevoel was vervuld omdat hij Tzum een beetje vergeten was. Of andere grote of kleine redenen. Ik weet helemaal niets hier in deze hotelkamer in de buurt van Frankfurt. Ik weet alleen dat we een echte literatuurliefhebber moeten missen, ook een schrijftalent dat niet tot wasdom is gekomen, ook een mooi mens van het soort dat je niet vaak tegenkomt in je leven.

Die jaartallen bij zijn naam zijn onuitstaanbaar.

Coen Peppelenbos

We zullen de komende tijd enkele stukken van Gideon uit het archief plaatsen. Wat Gideon schreef voor Tzum komt hier te staan.