Opinie: Is wat Amazon doet wezenlijk iets anders dan wat De Bezige Bij doet?
In The New York Times stond een advertentie die was ondertekend door meer dan 900 auteurs (waaronder namen als Paul Auster, John Grisham, Donna Tartt en Elizabeth George) en waarin ze stelling nemen tegen Amazon in het dispuut met uitgeverij Hachette.
De kern van het dispuut ligt bij de e-books. Amazon vindt de prijzen die uitgeverijen daarvoor vragen veel te hoog en wil lagere prijzen voor e-books. Amazon denkt door een lagere prijs bij e-books meer omzet te kunnen draaien (de omzet-verdeling is 35% voor de auteur, 35% voor de uitgever en 30% voor Amazon). Hachette weigerde. Daarop besloot Amazon het bedrijf te pesten: levertijden van de boeken werden verlengd, je kon niet meer van tevoren een bestelling plaatsen, auteurs van Hachette werden niet meer gepromoot op de site.
Kinderachtig, maar niet illegaal lijkt me. Als een bedrijf niet met jou meewil dan kun je het een bedrijf moeilijk maken door dit soort maatregelen. De schrijvers ageren tegen het machtsmisbruik van Amazon. Ik las ergens dat een derde van de boekverkoop via dit bedrijf gaat, dus het bedrijf vertegenwoordigt inderdaad een enorme macht.
Maar, los van alle sentimenten die je kunt bedenken, een bedrijf mag zelf bepalen welke boeken het promoot en verkoopt. Net zoals Albert Heijn scherp onderhandelt met leveranciers over de prijs, waarna de producten van die leveranciers wel of niet in de schappen liggen, mag Amazon onderhandelen over de voorwaarden waaronder boeken verkocht worden. Ik geloof dat dat de basis is van het kapitalistische systeem. Naarmate je meer economische macht hebt, kun je je eisen meer opschroeven. (Nu kun je bezwaren hebben tegen het systeem, maar dat is een tweede, binnen dat systeem kan dit.)
In Nederland hadden een paar decennia geleden de boekenclubs, zoals ECI, zo’n macht. Uitgevers leverden hun boeken tegen torenhoge percentages. Tot op een gegeven ogenblik de markt instort en de boekenclub een hoewel gereanimeerd, maar toch zieltogend bestaan heeft. Dat is het fijne van macht, die verdwijnt ook zo weer.
In een recenter voorbeeld zien we in Nederland een omgekeerde variant van hetzelfde kapitalistische systeem. Uitgeverij de Bezige Bij, de grootste literaire uitgeverij van Nederland, maakt deals met enkele grote boekhandels, buiten het Centraal Boekhuis om, waarbij ze in een package deal een groot aantal titels (met een hogere boekhandelskorting) op een prominente plek in de winkel willen hebben.
Ook hier kun je voor of tegen zijn, maar de wetten van de markt liggen we ten grondslag aan deze deal. De Bezige Bij kan vanuit een machtspositie (inhoudelijk en economisch) zoiets afdwingen, uitgeverij Hoogland & Van Klaveren minder snel.
Ik zag op Twitter de laatste dagen veel adhesiebetuigingen van schrijvers en uitgevers voor de strijd tegen Amazon. Maar is het ook niet een beetje hypocriet omdat bijna alle bedrijven, ook uitgeverijen, winstmaximalisatie hoog in het vaandel hebben staan, al verbergen ze dat af en toe achter een culturele schaamlap?
Paul Auster heeft nu deze brief ondertekend. Straks ligt zijn nieuwe roman in Nederland, ten koste van uitgeverijen met minder gewicht, op grote stapels in enkele boekhandels omdat zijn nieuwe uitgeverij De Bezige Bij dat zo goed heeft uitonderhandeld. Waarom is het ene slecht en het andere goed?
Coen Peppelenbos
A. sentimenten bedenk je niet.
B. zo gaat dat nu eenmaal, is wel een heel erg puddingargument om geen bezwaar aan te tekenen tegen machtsmisbruik en ander onfatsoen.
C. vind ik, op zondag.
Ik vind je verhaal hout snijden, maar ik ben vooral verbaasd over de verdeling van de omzet in de VS: 35% voor de auteur. Ongelooflijk. Je zou zeggen dat ze -welk systeem ook goed of beter is- in de VS in ieder geval veel sympathieker met hun schrijvers omgaan.
@ Fabian Stolk
1 in de betekenis kun je je voorstellen;
2 ja daar ga je toch wel langs het punt van het stuk, want ik neem geen standpunt in. Mijn vraag is: als je ingaat tegen de macht van de een, waarom doe je dat niet bij de macht van de ander?
3 vind ik, op zondag iets later.
@ Stefan: eerlijk gezegd weet ik niet welk percentage Nederlandse auteurs krijgen voor hun e-books (ook niet bij Uitgeverij kleine Uil).
Snap ik.
Maar qua 1: waarom zouden, zeker waar het gaat om literatuur, kunst, letteren e.d. toch al moeilijk verhandelbare \’producten\’ sentimenten niet meetellen, en qua 2: ik verwachtte juist een standpunt van je, een keuze, doordat je het toch ook hebt over \’pesten\’ en \’kinderachtig\’ (overigens staat dat gedrag van De Bezige Bij, waar je aan refereert, me evenmin aan als dat van Amazon, al staat daar tegenover dat De Bij tenminste nog zelf literatuur mede-genereert, en Amazon alleen maar in andermens\’ productie handelt); maar qua 1, 2, en 3: het is nog steeds zondag, en eenvoudig is het allemaal niet.
1+2 Omdat ik een punt wilde maken over de onderliggende reden van Amazon en De Bezige Bij (maar je zou ook andere uitgeverijen noemen). De \’sentimenten\’ rondom een uitgever (ze maken zulke mooie boeken, ze hebben zulke fijne auteurs etc.) zouden zo\’n discussie vertroebelen.
Of, er zou een uitkomst uit volgen als: partij x mag zijn macht gebruiken om een zo hoog mogelijk rendement te halen, mits hij y aan de literatuur bijdraagt. De factor y is dan nooit te bepalen.