Dit is allemaal ongelooflijk

Osama bin Laden die er ’s nachts op zijn brommer op uit trekt om wat ijs te halen voor een van zijn vrouwen, dat is toch wel een grappig beeld. In Geronimo, de codenaam voor de terrorist, door De Winter consequent Usama bin Laden genoemd, speelt hij een van de hoofdrollen. Het uitgangspunt van het boek is namelijk: wat zou er gebeurd zijn als Osama bin Laden niet gedood was en daarna in zee gedropt, maar vervangen zou zijn door een dubbelganger die in zijn plaats voer voor de vissen werd.

geronimoDe militairen die in het grootste geheim Bin Laden moesten vermoorden hebben een nog geheimer plan bedacht waarin ze de moslimterrorist in leven houden. Dat is nogal ongeloofwaardig, zo ongeloofwaardig dat De Winter dat nadrukkelijk binnen het verhaal toegeeft: ‘Het verhaal was te dol.’ ‘Dit is allemaal ongelooflijk, dacht hij.’ ‘Hebben jullie het gedaan, zijn jullie zo krankzinnig geweest dat jullie het gedaan hebben?’ ‘wat hen verbond was een krankzinnig verhaal over UBL.’ ‘Je verhaal is krankzinnig, maar niets is krankzinniger dan de werkelijkheid.’ ‘Want dit is een verhaal dat nogal wat vraagt van de verbeelding, begrijp je? Als uitgangspunt voor een Tom Clancy-thriller, goed, maar je wil dat we er iets mee doen.’ ‘Maar het ongeloof bleef in haar ogen hangen.’ ‘Maar het blijft een krankzinnig verhaal.’

Was het maar bij dat opvallende verhaalgegeven gebleven. Geronimo bulkt van de personages die allemaal met elkaar te maken hebben. Zo is daar Tom Johnson, oud-militair en oud-medewerker van de CIA, die zich inzet om het meisje Apana terug te vinden voor wie hij in Afghanistan zorgde. Dat doet hij om het verlies van zijn dochtertje, dat overleed aan de gevolgen van de verwondingen bij een terreuraanslag, te compenseren. Apana leeft inmiddels inmiddels als bedelares in Pakistan, verminkt door moslims die haar handen hebben afgehakt en haar oren hebben afgesneden omdat ze luisterde naar westerse muziek. Ze wordt verzorgd door een christelijke vrouw en haar zoon, totdat op een dag Usama bin Laden, die ook in de buurt woont, haar meeneemt op zijn brommer en de verzorging overneemt. En zo haakt de ene toevalligheid in de andere.

Wie wil weten wat er met de levende Bin Laden gebeurt en wat de ware reden is voor Amerika om hem te doden moet het boek maar lezen. Geronimo is een optelsom van complottheorieën en plotwendingen uit B-films aangevuld met wat schematische gedachten over goed en kwaad in de wereld. Moslims zijn voornamelijk ‘godsdienstwaanzinnigen die hun landen en volken met geweld en religieuze achterlijkheid hebben onteerd. Het is hopeloos, er is daar geen toekomst.’ Het moslimmeisje Apana staat open voor de Westerse cultuur dankzij de muziek. De Goldbergvariaties van Bach, vooral gespeeld door Glenn Gould, fascineren haar en die hoort ze voor het eerst bij Tom Johnson. Jaren later als Johnson haar zoekt en zij verminkt teruggevonden wordt heeft ze nog één ideaal: Bach kunnen spelen, al is het met robothanden. Alleen het vrije, technisch superieure Westen kan daarvoor zorgen.

Sinds ik de theorie heb gehoord dat veel thrillers in hun boeken een uiting uit de ‘hogere cultuur’ centraal stellen om te laten zien dat het boek ten onrechte in een foute categorie geplaatst wordt, ben ik alert als schrijvers een schilderij (De Da Vinci Code), een boek of een componist (in dit geval Bach) opvoeren. In dit geval staat de muziek symbool voor ‘onze’ cultuur ten opzichte van de cultuur van barbarij, de handenafhakkers. Toch heb je niet het idee dat Tom Johnson voor de rest zo in cultuur geïnteresseerd is, integendeel, de militaire operaties, het politiek gekonkel en de wereld van spionage wordt hier opgeplust met Bach.

Geronimo leest als een trein en je verveelt je geen moment, daaruit blijkt het vakmanschap van Leon de Winter, maar het heeft helemaal niets meer met literatuur te maken.

Coen Peppelenbos

Leon de Winter – Geronimo. De Bezige Bij, Amsterdam.

Dit is een iets langere versie van de recensie die verscheen in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 1 mei 2015.