Stad die in de fik staat

In 1988 brengt de rapgroep N.W.A. het nummer Fuck Tha Police uit, een niet zo subtiele protestrap over het geweld van de politie tegen Afro-Amerikanen, waarin Ice-Cube rapt: ‘They have the authority to kill a minority.’ Maar al te veel Afro-Amerikanen in de achterstandwijken van L.A. delen dit sentiment, helemaal als drie jaar later Rodney King na een achtervolging uiteindelijk wordt aangehouden door de politie en in elkaar wordt gerost terwijl iemand dit filmt. Rodney King was geen Rosa Parks, maar het geweld dat de politie gebruikte was excessief en beschamend. Niemand wordt vervolgd en op 29 april 1992 barst de bom. ‘L.A. has gone fucking crazy. All the way crazy’, zegt Termite in de roman All Involved van Ryan Gattis.

All Involved is een portret van een stad die in de fik staat, zes dagen lang van 29 april 1992 tot en met 4 mei 1992. De roman is het moderne equivalent van John Dos Passos’ Manhattan Transfer, al heeft Gattis een vermakelijker en interessanter boek geschreven. Bij Gattis krijgt de stad L.A. tijdens de rellen van 1992 niet het gewicht zoals New York bij Dos Passos. De laatste gebruikt zijn personages als instrumenten om de stad uit te beelden en ook bij Gattis is de stad van belang, maar het blijft een decor, een belangrijk instrument om het verhaal van zijn verschillende personages te vertellen. En vertellen kan Gattis. De roman is nog lang niet dood zolang schrijvers als Gattis op een bewonderenswaardige manier de chaotische werkelijkheid weet te ordenen. Want de roman is een voorlopige, tijdelijke orde van de werkelijkheid, zodat we in ieder geval een poging kunnen doen om de onverschillige wereld, de wereld die zwijgt, een beetje te begrijpen.

En een chaos was het die zes dagen in 1992. L.A. leek meer op een stad in Joegoslavië waar het op dat moment oorlog is, dan op een grote stad in het machtige en welvarende Amerika.

From my seat, it looks like Los Angeles has been air-raided. It looks like bombs went off

zegt brandweerman Anthony Smiljanic. Het verhaal wordt op ingenieuze wijze verteld aan de hand van zeventien monologen. De personages zijn gangsters, een dakloze, een brandweerman, een verpleegster en gewone tieners die proberen te overleven. Want in de getto is het in de eerste plaats overleven. Het gangsterleven is niet romantisch. Het is een game, een constante wedstrijd en bij elke strijd sterven de verliezers en blijven de winnaars leven – voorlopig, in afwachting van de volgende strijd.

Gattis

Het verhaal dat Gattis vertelt is schijnbaar simpel. De roman opent met een brute moord op Ernesto Vera op de eerste dag van de rellen. Zijn broer en zus zitten in een gang, maar Ernesto zelf niet. Hij wordt vermoord als hij op weg is van zijn werk naar huis, omdat zijn broertje iemand heeft neergeschoten. Omdat de politie de stad niet meer onder controle heeft, is dit de tijd voor het vereffenen van openstaande rekeningen.

Cuz the world we live in’s completely flipped now. Up’s down. Down’s up. Bad is fucking good. And badges don’t mean shit. Cuz cops don’t get to own the city today. We do

zegt gangster Big Fate, de leider van de gang die de moord op Ernesto wraakt. Payasa, Ernesto’s zusje, zal de moordenaars van haar broer doodschieten. De gangoorlog culmineert uiteindelijke in een enorme schietpartij. Maar dit verhaal van moord en geweld is, hoe ingenieus ook verteld, een instrument voor het echte verhaal dat Gattis vertelt: het leven in een achterstandswijk, waarin door geweld, moord en drugs het leiden van een normaal en vreedzaam leven, vrijwel onmogelijk is.

Gattis’ grootste verdienste is de meerstemmigheid, de zeventien ik-vertellers hebben allemaal een eigen stem en eigen toon en alle verhalen zijn interessant, want het gevaar van zoveel verschillende personages is dat er een aantal bij zitten niet echt de moeite waard zijn. Maar dat is dus niet het geval in deze roman die grotendeels wordt verteld in het heerlijke ritme van de taal van de straat en Gattis komt dicht bij het niveau van de Junot Díaz, de meester van de literaire straattaal.

Natuurlijk wordt deze roman vergeleken met de televisieserie The Wire. Dat is geen vergezochte vergelijking. The Wire is een goede spannende serie, die vaak literaire kwaliteiten werd toegedicht maar het blijft televisie, hoe literair de pretenties ook zijn. All Involved is keiharde literatuur en deze roman is een knap gecomponeerd bewijsstuk dat de roman nog niet irrelevant is door goed gemaakte tv-series als The Wire.

Koen Schouwenburg

Ryan Gattis – All Involved. Ecco, New York, 372 blz. € 29,95.

De Nederlandse vertaling verschijnt in september 2015 bij Nijgh & Van Ditmar