Een generatie van digitalen

Kat Kaufmann (1981) is geboren in Sint Petersburg. Al snel werd duidelijk dat ze een wonderkind was en, zoals gebruikelijk in de Sovjettijd, werd ze op een strenge muziekopleiding vanaf haar vijfde gedrild op de piano. Ze zou een vaandeldrager worden van het succes van het communisme. Vlak na de Wende emigreerde het gezin vanwege het toenemende antisemitisme naar Duitsland. ‘Het is een luxe wanneer je je herkomst kunt verhullen’ schrijft Kaufmann in haar met de Aspekte-Literaturpreis bekroonde romandebuut Eiland van jou. Want ook in Duitsland was ze de ander, de vluchteling, de vreemdeling met duidelijke Joodse trekken. De enige woorden Duits die ze uit oude films kende waren ‘Hände hoch’ en ‘Heil Hitler’. Ze weerde zich door hard te studeren, ontwikkelde zich tot een eigenzinnige muzikant, jazz-zangeres en fotograaf.

In Eiland van jou doolt de zesentwintigjarige Izy Levin, een jazzpianiste van Russisch-Joodse afkomst, door het nachtleven van Berlijn. Haar muziekcarrière wil maar niet van de grond komen, ze verdient haar geld met vernederende schnabbels op bedrijfsfeesten. Ze is op zoek naar een echte zielsverwant, iemand van haar eigen generatie waarin ze ook intellectueel kan opgaan. Al denkt ze die al gevonden te hebben in de Rus Timoer Hertz. Ze houdt hoogdravende gesprekken met haar vrienden en vriendinnen over de zin van het leven. Thuis graaft ze alleen in het Joods-Russische verleden van haar familie. Eiland van jou is een jazzy hartenkreet om liefde, een eenzaamheidsbiecht in een heel eigen, veelzeggend idioom.

Het is een eerlijke wisselwerking van een zoekend jong mens met de echte wereld, niet met de gespiegelde werkelijkheid, de wereld van de schone schijn. Je hebt constant het idee dat je in het hoofd van Izy bent. Het geheel is zo veel als mogelijk in de tegenwoordige tijd geschreven waardoor je direct bij haar zoektocht betrokken bent. Izy spreekt met zichzelf en legt dus niet alles uit. Maar de goede verstaander voelt de cadans, de pulserende ondertoon.

Izy staat ook symbool voor de in cultuur geïnteresseerde mens, voor de in het algemeen weldenkende mens die steeds minder gelijkgestemden vindt door de als verbreding gebrachte toenemende oppervlakkigheid. Een generatie van digitalen die steeds minder vaardigheden lijkt hebben op het gebied van de menselijke omgang. Izy hoort daarnaast eigenlijk nergens meer thuis. Ze is een vluchteling, heeft haar Joodse achtergrond, heeft natuurlijk nog banden met Rusland, maar ze woont daar niet meer, is daar een buitenlander geworden en in de nieuwe Heimat toch een vreemdeling. Ze is een eiland op zich. Aan Timoer vraagt ze om elkaars vaderland te zijn. In haar drang om een zielsverwant te vinden, heeft ze hem geïdealiseerd. Maar hij is intelligent, kunstminnend en begrijpt haar. Bij hem kan ze zwijgen en zich toch op haar gemak voelen.

Er spreekt een grote angst voor mislukking, voor middelmatigheid uit de zoektocht van Izy. Jongeren willen over het algemeen allemaal rijk en beroemd worden, het liefst zo snel mogelijk. Naarmate de tekst van Eiland van jou vordert, zijn er signalen dat Izy haar eigen weg zal vinden, dat ze uiteindelijk loskomt van haar achtergrond en een vrije geest kan worden. Kat Kaufmann zelf is allang uitgevlogen.

Guus Bauer

Kat Kaufmann – Eiland van jou. Vertaald door Anne Folkertsma. Lebowski, Amsterdam. 272 blz. € 19,99.