Exacte wetenschap

Het werk van de Engelsman Tom Gauld is van grote schoonheid. Zijn getekende universum bestaat vooral uit kale stokpoppetjes en gearceerde vormfiguurtjes die er desondanks gestileerd en strak uit zien. Het mooie zit in zijn unieke manier van vertellen: zo precies, zo doeltreffend en zo exact. Gauld is een meester in het ontrafelen van complexe materie en het moeiteloos nemen van drievoudige u-bochten. Zijn halve-paginastrookjes gaan over de actiebereidheid van de moderne mens, de ideale zithouding tijdens het lezen van boeken, ondramatische plotstructuren en voorbeelden van klassieke literatuur met een beetje extra wetenschap.

In Baking with Kafka gaan veel van de 160 grappen over literatuur, en dan met name de klassiekers. Ze verschenen eerder in het cultuurkatern van de Britse kwaliteitskrant The Guardian, en zijn daarom niet voor iedereen gesneden koek. Wie niet weet dat Gregor Samsa veranderde in een kever, mist de grap over de gemakkelijk beïnvloedbare schrijver die Kafka las.

Toch is het geen punt om af en toe iets te missen, vooral omdat Gauld zelden moeite doet om belezen of zwaarwichtig over te komen. Vaker trekt hij de literatuur van haar sokkel en degradeert hij de serieuze kunsten tot banale flauwekul en nieuwlichterij. Clickbait in flapteksten, het zuinig omgaan met het opvoeren van personages met baarden en dergelijke: het geeft geen blijk van een plechtige kijk op literatuur.

Ondanks dat Baking with Kafka alleen uit korte paginastroken bestaat, past het naadloos in het oeuvre van Gauld dat verder vooral bestaat uit verstilde korte verhalen, zoals Moon Cop en Goliath. Ook in zijn verhalende strips presenteert Gauld de personages en anekdotes vanuit een onverwachte hoek. In het bijbelse Goliath wordt vrijwel het hele album ingeruimd voor de tijd voorafgaand aan de confrontatie, en dan ook nog eens vanuit de reus bezien en beleeft. Het einde is zoals we het kennen, al heeft het verhaal op geen enkele manier meegewerkt. Als iedereen onverrichter zake naar huis was gegaan, was het ook prima geweest.

Het werk van Gauld is niet te vertalen zonder de onderkoelde Britse humor en specifieke verwijzingen kwijt te raken. Een vertaling lijkt hoe dan ook ver weg, want ook de eerste bundeling Guardian-strips, You’re all just jealous of my jetpack uit 2013, is niet in het Nederlands verschenen. Dit mag gerust worden opgevat als een aansporing om terstond de werken van Gauld aan te schaffen. Er is geen reden om langer te wachten.

Stefan Nieuwenhuis

Tom Gauld – Baking with Kafka. Canongate, Edinburgh/London. 160 blz. Hardcover, € 14,99.