Van doorgeefluik naar keizerin

Het leven van de keizerin-weduwe Cixi, de laatste keizerin van China, leent zich uitstekend voor een boeiende roman. In zijn roman Keizerlijk geel wekt Lucas Zandberg dit kleurrijke karakter uit de geschiedenis met verve tot leven. Zandberg beschrijft hoe Cixi, dochter van een ambtenaar, keizerin-regentes werd en decennia regeerde over het Chinese keizerrijk.

Zandberg heeft lef door van Cixi de ik-verteller te maken. Cixi is niet alleen een kleurrijk personage, ze is in Keizerlijk geel ook een uitstekende verteller: Cixi is geloofwaardig en klinkt nooit gekunsteld en vooral dat laatste is een bijzondere prestatie. Keizerlijk geel leest als een fictieve autobiografie van Cixi, waarin ze vertelt hoe ze op jonge leeftijd concubine van de keizer werd en hem later een zoon schonk. Eerst was Cixi niet meer dan ‘een doorgeefluik, een baarmoeder’, maar nadat keizer Yizhu sterft, eist Cixi de troon op voor haar jonge zoon en zal zij regeren totdat hij oud genoeg is om het van haar over te nemen. Cixi is moedig, ze heeft wilskracht en ze is scherp; ze doorziet intriges en treedt daadkrachtig op.

Haar zoon Tongzhi wordt keizer, maar dat is niet echt een succes. Hij heeft meer interesse in opera dan in regeren. Net als zijn vader sterft hij op jonge leeftijd en dan moet Cixi weer regeren: ‘Het is een grote opgave om dit te doen,’ klaagt ze gespeeld, maar Niuhura heeft haar door. ‘Ach, geef toch toe dat je hiervan geniet,’ zegt Niuhura, ‘Het is lang geleden dat ik jou zo heb zien stralen.’

Cixi is uiterst bedreven in het regeren en ze heeft al snel inzicht in de werking van macht: ‘Soms is het nodig om macht te gebruiken om andermans macht te beteugelen.’ Regelmatig regeert Cixi met harde hand, niet bang om slachtoffers te maken, soms heiligt het doel de middelen, maar ze roept geen weerzin op. Cixi komt niet kil en afstandelijk over; ze is naast keizerin-regentes ook iemand die twijfelt, die rouwt en die liefheeft.

Zandberg is een vakkundige verteller; hij vertelt gedoseerd en met beheersing: zijn soepele zinnen scheppen orde in de chaos van de geschiedenis. Het ene moment wordt de positie van Cixi bedreigd, dan wordt het rijk weer aangevallen: gebeurtenissen en intriges volgen elkaar in rap tempo op. Keizerlijk geel is een geconcentreerde en evenwichtige roman over macht en liefde en over de vermenging van het politieke en persoonlijke. De roman is onderhoudend als een serie en belangwekkend als waarachtige literatuur.

Koen Schouwenburg

Lucas Zandberg – Keizerlijk geel. De Arbeiderspers, Amsterdam. 336 blz. € 21,99.

Deze recensie stond eerder in het Dagblad van het Noorden van 22 november 2019