20/01/2020

Opnieuw ontstaan

‘Als alles helt/ schuil ik bij cursieve bomen/ val in herfst op jouw afgemeten land//‘

Dichter Sabine Kars gebruikt recente persoonlijke ervaringen in haar debuutbundel Hoofdkwartier, uitgekomen bij de jonge literaire uitgeverij De Kaneelfabriek. Het vaak geuite ‘ik kan er wel een boek over schrijven’, voorspelt doorgaans weinig goeds, zeker waar het poëzie betreft, maar het is juist ook op dit vlak waar de talentvollen zich kunnen onderscheiden van de anderen. Waar het op aan komt is tijd en aandacht, maar vooral distantie, zodat woorden de kans krijgen universele waarden aan te raken.

Bij Kars werd enkele jaren geleden een hersentumor geconstateerd, die operatief verwijderd moest worden. Zij werkte voorafgaand aan die diagnose al enige tijd aan haar debuutbundel, maar de medische slameur die er op volgde, maakte de voortgang lange tijd onmogelijk.

Zo’n ernstige inbreuk op iemands vertrouwen in eigen hoofd, lichaam en leven, kan, zeker bij een dichter, natuurlijk niet zonder gevolgen blijven. Hoofdkwartier is dan ook subtiel doortrokken van deze traumatische gebeurtenis, maar verwordt allerminst tot een larmoyant verslag. De gedichten van Kars, bescheiden van opzet en omvang, eenvoudig maar krachtig als doorleefde verzuchtingen, roeren meer de omgeving van het kwaad aan dan de pit, zoals het indringende poëzie past.

Hoe reageert een mens op het moment, wanneer alle vertrouwde elementen van het bestaan zich opeens tegen je lijken te keren, in een totaal ander licht komen te staan. Houd het als dichter dan maar eens algemeen geldend. Vanzelfsprekend zijn er de opdringerige dwanggedachten, die zich niet alleen in medische nood kunnen manifesteren:

ik ben een inloophuis
van stemmen ze roeren zich
als ik beweeg zingen polyfoon
rond in dit systeem

ik ben een inloophuis van stemmen
ontruim me haal me godverdomme leeg

Hoofdkwartier, immers de centrale plaats van waaruit de strategie voor de strijd wordt bepaald, is opgebouwd uit vijf korte afdelingen, bestaande uit op zichzelf staande gedichten of in een enkel geval een korte cyclus. Een tekst van Radiohead-voorman Thom Yorke vormt de inleiding van de bundel (‘and either way you turn/I’ll be there/open up your skull/I’ll be there/climbing up the walls’)

Kars betrekt haar lezers bij de zich opdringende vraag wat fysieke beperkingen aanrichten (‘alles wat nu nog wordt bedacht/is gelijk aan het ontbreken’), overziet haar leven en realiseert zich het einde aan de onbevangenheid. Thema’s die ook voor de gelukkigen die niet vroegtijdig getroffen worden door het noodlot ooit invoelbaar zullen zijn.

Haar confrontaties met de rationaliteit van het ziekenhuis, die misschien niet eens zo rationeel is, botst veelzeggend op de angst en twijfel die een mens onder om het even welke medische omstandigheden doormaakt in ‘er is een capaciteitsprobleem’.

we zijn geschrokken van de grootte
hij is gelukkig niet zo groot we zijn geschrokken
van de grootte geef de pijn een cijfer rechtop zitten nu
neem een paracetamolletje er is nog maar weinig tijd kijk
in het licht maak elke dag een foto
om aan uzelf te wennen

we spreken van een ruimte innemend proces

er is veel bloed verloren
daar gaan wij niet over uw begeleider
lijkt ons trouwens echt iemand die kwaliteitskranten leest
u bent meer gespannen dan u weet geef de pijn een cijfer
een cijfer een cijfer een cijfer

we vragen ons af of u ons kunt horen
en of u er zelf geen last van heeft
dat u zo feilbaar bent

Het besef dat het menselijk bestaan, ook ons denken, aan elkaar hangt van ongerijmdheden, doet zich gelden in noodsituaties, wanneer de alledaagsheid tot stilstand komt. Sabine Kars vond daar intelligente woorden voor. Een titelloos gedicht, links en rechts uitgevuld, met een veelheid aan ‘zwevende’ spaties en beginnend met:
geeft daarbij ook nog eens visueel aan hoe je je grip op de dingen kunt verliezen.

En dan is er uiteindelijk het ‘opnieuw ontstaan’, in de afdeling ‘het aanraken nog maar net begonnen’, waarin Kars onsentimenteel, maar dankbaar haar terugkeer gedenkt: