Janjaap knutselt een fraai boekje

Strips zijn en blijven handwerk, maar eenmaal gedrukt is het eindresultaat toch minder persoonlijk. Het tactiele van bijvoorbeeld een smallpressboekje, dat gezeefdrukt, gevouwen en geniet is door de maker zelf, voelt toch anders dan een album met een strak boekblok in een stevige kartonnen kaft. Niets geks aan, maar toch: áls er dan eens een album verschijnt waaraan te zien, te voelen en te merken is dat bij wijze van spreken de auteur een hand in het eindproduct heeft gehad, dan is dat een fraai extraatje.

Manuscript van Jan Vriends is zo’n album. Vriends, die was genomineerd voor beste jeugdstrip van 2019 voor het tweede deel van zijn successtrip Brugpieper Roos, uit Tina, heeft met zijn nieuwste album een extra stap gezet: het boek is uitgevoerd als leporello – of harmonicaboek – een techniek waarbij het album in meerdere slagen zigzag is gevouwen. Handwerk, zonder meer.

De ene zijde is het verhaal, in dit geval 24 strippagina’s, en de andere kant is een doorlopende illustratie waarin we de hoofdpersonen Janjaap en Marie-José door een bos en een dorp zien wandelen. Wie het harmonicaboek helemaal uitvouwt komt uit op een wandeling van vier meter en dertig centimeter. Alles wordt keurig bijeen gehouden met een buikbandje, waarvan de afbeelding precies op die over het voorplat past.

Manuscript is een ‘echte’ Janjaap en een even ‘echte’ Jan Vriends: het verhaal is een poëtisch kleinood, vriendelijk, positief en sfeervol. Janjaap heeft een boek geschreven en wil het laten uitgeven. Het geval wil dat er net in het dorp een gloednieuwe uitgeverij is gekomen: Bos Boek, dat ook nog eens in een gloednieuw en in het oog springend gebouw is gevestigd.

Janjaap, aangemoedigd door zijn vriendin Marie-José en nog een horde vriendelijke mensen, brengt zijn manuscript naar de vlijtige juffrouw Anja van Bos Boek. In plaats van een bedankje krijgt hij een standaardformuliertje. Dan begint het lange wachten.

Het verhaal heeft een fijn tempo: Vriends danst van personage naar personage, en laat situaties bijna over elkaar buitelen, net als de gemoedstoestanden. Als Janjaap een beetje sip is, dan heeft hij aan een twinkelend vogeltje genoeg. Alles lijkt op het topje van ieders kunnen plaats te vinden: niks gebeurt half, behalve bij Bos Boek waar er niet werkelijk schot in de zaak lijkt te zitten. De reden daarvan is wonderlijk.

Janjaap gaat al heel wat jaartjes mee, zo leren we op de speciaal voor de gelegenheid gelanceerde website janjaap.nl. Al in 1989, 31 jaar geleden volgens de zakjappanner uit ongeveer hetzelfde periode, verscheen de eerste aflevering in het fameuze stripblad Fresco. Daarna volgden afleveringen in Zone 5300, Van Speijk en Incognito. Weer wat later, in 2004, verscheen er een album bij uitgeverij Bries: Een Avontuur van Janjaap.

Manuscript is een vrolijk verhaal over geduld en dat is heel ingenieus opgelost: als het verhaal halverwege is en de leporello in tweeën is gedeeld gaan Janjaap en Marie-José wandelen. Zo komt de lezer vanzelf op de ‘achterkant’ van de zigzag terecht. Klinkt ingewikkelder dan het is: dit filmpje laat zien hoe dat eruit ziet: als handwerk, met veel liefde en toewijding en een vleugje knutselvreugd.

Stefan Nieuwenhuis

Jan Vriends – Janjaap – Manuscript. Syndikaat. 24 blz. leporello, tweezijdig. € 14,95.