Lanoye doet alles volgens plan. Brusselmans: te veel van hetzelfde

De carrière van Tom Lanoye verloopt geheel volgens plan. Hij heeft twee door pers en publiek gunstig ontvangen romans op zijn naam, drie bundels met poëzie, drie bundels met werk voor toneel, vier bundels met satirische kritieken en, sinds de verschijning van Spek en bonen, twee verhalenbundels — dit alles tot stand gebracht in een relatief korte tijdspanne.

Lanoye is een harde werker die ’s ochtends plichtsgetrouw aan het bureau plaatsneemt om de verwezenlijking van het doel dat hij zich heeft gesteld met ijzeren wilskracht een stap dichterbij te brengen. Deze planmatige manier van schrijven heeft niet alleen in kwantitatieve zin vrucht afgeworpen, ook in kwalitatief opzicht is bij Lanoye sprake van een ontwikkeling ten goede.

Was Lanoye ten tijde van zijn debuut nog een slagerszoon met een brilletje die zich ietwat bedeesd in de piste waagde, allengs manifesteerde hij zich als een schrijver-dichter-theaterman die durft zeggen waar het op staat, en ontpopte hij zich zodoende tot opperstalmeester van de Vlaamse letteren. Zijn werk was altijd al sterk verankerd in het persoonlijke, maar sinds hij openlijk uitkomt voor zijn homoseksualiteit heeft het aan oprechtheid gewonnen. Zo is Kartonnen dozen een niet minder hilarische roman dan Alles moet weg, maar heeft die tweede roman daarbij wel méér diepgang.

Tom Lanoye schrijft in verzorgde zinnen, zoals blijkt uit de verhalen in Spek en bonen waarvan het oudste uit 1986 stamt. Dat verhaal, ‘Een perfecte moord’, is meteen het meest studentikoze, duidelijk gebaseerd op één enkel, misschien een beetje mager idee. Zeer vormvast zijn de drie hier opgenomen reisverhalen. In ‘Johannesburg, le bain’ zijn de ervaringen van de schrijver dooreengeweven tot een fraai Kaleidoscopisch geheel waarin ook de spanning van het moment voelbaar is.

Hoewel Spek en bonen duidelijk een tussenboek is, laten vooral de erin opgenomen recente verhalen van Tom Lanoye niet na om indruk te maken. Opvallend is ook de vormgeving van het boek: naam van de auteur en titel van het boek staan op de achterkant terwijl op de voorkant slechts een foto prijkt van een blote mannenrug waarop een dia wordt geprojecteerd van een vrouw met diep decolleté en een man die haar in de nek kust. Op de rug van de roman staat een wervende tekst afgedrukt.

Lanoye’s collega Herman Brusselmans — ze schreven samen het toneelstuk De Canadese muur — is na Ex-schrijver en Ex-minnaar nu ook al geen drummer meer. In het derde en dus laatste deel van zijn ‘nu al beroemde’ (?) Ex-trilogie, Ex-drummer, beschrijft Brusselmans in de hem eigen stijl de ervaringen van een ik-figuur, die opnieuw veel van de schrijver wegheeft, als de slechtste goede drummer van Vlaanderen — of was het de beste slechte drummer?

Het boek is ingedeeld in vier delen die elk weer zijn onderverdeeld in hoofdstukken die elk bestaan uit korte fragmenten. Veel hilarische scènes en absurde dialogen, maar helaas te weinig goede grappen om te kunnen verhullen dat Brusselmans de laatste jaren steeds meer van hetzelfde publiceert.

Frank van Dijl

Tom Lanoye – Spek en bonen. Verhalen. Prometheus.
Herman Brusselmans – Ex-drummer. Roman. Prometheus.

Deze recensie werd eerder gepubliceerd in Algemeen Dagblad van 3 juni 1994.