‘Het ergste wat ik kan hebben is hoop’

Het eindexamenjaar van Ben is wat zwaarder dan van anderen, omdat een meisje uit zijn jaar zelfmoord pleegt. Voor hem is dat extra belastend omdat zijn zus Kim drie jaar daarvoor op het spoor ook een einde haar leven heeft gemaakt. Sindsdien heeft zijn vader het gezin verlaten en is het verdriet bij zijn moeder naar binnen geslagen. De verhoudingen zijn in het huis een beetje omgedraaid: Ben zorgt meer voor zijn moeder dan andersom. Als de recente zelfdoding gelinkt wordt aan die van zijn zus en gevolgd wordt door een reeks andere zelfdodingen wordt de debuutroman Stenen eten van Koen Caris (schrijfdocent, dramaturg en vertaler) wel erg sinister.

Caris is goed in het beschrijven van een beklemmende sfeer in een dorp, die een beetje doet denken aan de onheilspellende en licht surrealistische films van David Lynch. Het lijkt of de zelfmoorden een eigen dynamiek op gang brengen met wat cultgedrag bij de jongeren (onder meer een gele nylonkous over je hoofd trekken en dan heel hard huilen) veroorzaakt wat weer leidt tot kopieergedrag. Ben en zijn vrienden en steunpilaren Hettie en Tom vallen een beetje buiten de groepjes populaire leerlingen, al is Tom met zijn machogedrag op feestjes wel een graag geziene gast.

De roman krijgt iets meer dynamiek als er een onverwachte liefdesrelatie tussen Ben en Tom op gang komt en dat biedt wel tegenwicht tegen het decor van al die zelfmoorden. Ben die zich vooral bekwaamd heeft in overleven in de hoop niet op te vallen, moet langzamerhand zijn schild laten zakken al kost hem dat grote moeite. ‘Ik wil geloven dat ik ongelijk heb, ik wil dat zo graag geloven dat ik het wel móét wantrouwen. Het ergste wat ik kan hebben is hoop.’ Caris heeft tot die tijd de seksuele gevoelens van de hoofdpersoon wat vaag gehouden, waardoor je als lezer al wel voorvoelde in welke richting het zou gaan.

Helaas kiest Caris ervoor om in het laatste hoofdstuk alle lijntjes te laten samenkomen en er een kitscherig feelgood-eind aan te breien. Dat is misschien wel beter voor de mogelijke verfilming van het boek, maar het is funest voor de literaire waarde van de roman.

Coen Peppelenbos

Koen Caris – Stenen eten. Atlas Contact, Amsterdam. 254 blz. € 22,99.

Deze recensie verscheen eerder in een iets kortere versie in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 14 augustus 2021