Bang om iets te missen

‘Een verrukkelijk konijnenhol’ luidt de blurb op het omslag van Hier hoor je niemand over, de debuutroman van dichteres, essayiste, criticus en internetster Patricia Lockwood (1982) en dat is een verrukkelijke introductie van een bijzondere roman vol prachtige zinnen en rake observaties over online en offline leven.

Het internet, waar de naamloze hoofdpersoon net als Lockwood zelf een ster is, heet ‘de portal’ in Hier hoor je niemand over. De wondere wereld van de portal is een konijnenhol waarin de gebruiker helemaal kan verdwijnen omdat ze van de ene sensatie naar de andere snelt, zoals Alice in Lewis Carrolls roman Alice’s Adventures in Wonderland (1865) analoog overkwam. De portal heeft de verteller helemaal opgeslokt. Eruit komen is bijna onmogelijk.

Op de tast zocht ze in het massief groene marmer van de dag naar het haarscheurtje dat haar eruit zou kunnen laten. Dit viel niet te forceren. Buiten hing een zwaarte in de lucht en de wolken leken hoopjes kussenvulsel, en in het zuiden toonde de hemel een beurse plek, waar een regenboog zich wilde manifesteren.
Toen drie slokken koffie, en er ging een raam open

Het eerste deel van Hier hoor je niemand over, genomineerd voor de longlist van de Booker Prize en de shortlist van de Women’s Prize For Fiction, bestaat uit een gefragmentariseerde innerlijke monoloog die is opgebouwd uit korte reacties op online gebeurtenissen en losse gedachten die vaak heel geestig zijn en bijna allemaal over de invloed van internet op ons leven gaan.

Wat was er over van de oude tirannie, de tirannie van de man over zijn vrouw? Ze vermoedde dat die voor een groot deel werd gericht op andere zaken, merkwaardige ideeën over voedingssupplementen, de vraag of vinyl een ‘warmere’ klank had en welke koffiemachine niets meer was dan een klap in het gezicht van de koffiegoden. ‘Honderd jaar geleden zou je kolen hebben geschept en veertien kinderen hebben gehad die allemaal Jane heetten,’ dacht ze vaak vol verwondering als ze een man met priemende vinger op zijn vrouw zag inpraten bij de Keurig-etalage.

Het is verleidelijk om te zeggen dat korte fragmenten passen bij het gebrek aan concentratie dat wordt veroorzaakt door de overvloedige consumptie van online media door de verteller of bij het vluchtige karakter van internet, maar Multatuli, Heine en Diderot bedienden zich eeuwen geleden ook al van deze vorm om commentaar te leveren op denkbeelden en actualiteiten. De korte stukjes zijn ook verre van oppervlakkig. Haarscherp ontleedt Lockwood, die als dichteres doorbrak op Twitter, waar 100.000 mensen haar volgen, het posture van ironische en intellectuele internetgebruikers, die net zo afhankelijk van Twitter, Facebook, Instagram, YouTube, WhatsApp en Wikipedia zijn als de snelle kickzoekers die lachen om filmpjes van dodelijke ongelukken en net zoveel tijd online vermorsen als tieners die aan FOMO lijden omdat ze net zo bang zijn iets te missen. Hoewel sociale media gebruikers in staat stellen hun individualiteit te benadrukken en hun eigen merk te zijn, voelt de hoofdpersoon zich steeds meer een kuddedier.

Maar meestal ging het geleidelijk over in jij, jij, jij, jij, totdat ze geen idee meer had waar zij ophield en de rest van de menigte begon. (…)
Het was een vergissing om te denken dat andere mensen minder intens leefden dan jij. Bovendien, zo intens leefde je helemaal niet.

De verteller is nooit negatief over internet, maar tijdens het lezen van Hier hoor je niemand over dringt zich wel de vraag op wat verstandige volwassenen tien à vijftien jaar geleden deden toen nog niet iedereen dag en nacht aan een device gekluisterd zat en zoveel mogelijk clicks, likes, retweets en instemmende emoticons bij elkaar probeerde te harken. Het offline leven neemt de overhand in het tweede deel van het boek als de verteller haar familie bezoekt omdat er iets mis is met de zwangerschap haar zus. De stijl verandert niet, de inhoud wel en de wereld van de verteller wordt steeds kleiner. De gedeelde werkelijkheid bestaat niet langer uit memes, collectieve verontwaardiging en ironische oneliners maar uit medische onderzoeken, familiebanden, real life existentiële angst en zorg voor de gehandicapte baby, en de verteller valt stil in de portal. Ze is niet in staat om online te vertellen over de kwetsbare baby die haar zus heeft gekregen en het verdriet dat de familie kwelt. Na een paar maanden mantelzorg is de verteller haar status als internetster kwijt en wil haar echtgenoot niet meer naast haar slapen. Ze hoort niet meer bij haar oude leven. ‘De slotsom is treurig,’ schreef Multatuli al in zijn Ideën. Maar daar hoor je nooit iemand over.

Hier hoor je niemand over is niet alleen een spitsvondig en buitengewoon goed geschreven commentaar op onze online verslavingen en fascinaties. Het steeds verder krimpen van de wereld van de verteller, die voor de baby onbegrensd was en die zij met haar populaire spitsvondigheden domineerde, tot er niets anders rest dan de vraag of de baby het overleeft is de onverwachte kern van dit prachtige debuut. Op internet weet niemand dat het konijnenhol grenst aan een ravijn vol verdriet waar je niet aan kunt ontsnappen door het weg te klikken.

Marie-José Klaver

Patricia Lockwood – Hier hoor je niemand over. Uit het Engels vertaald door Nicolette Hoekmeijer. Atlas Contact, Amsterdam. 224 blz. € 22,99.