Spiekbriefje voor Abdelkader Benali

De afgelopen week publiceerde Abdelkader Benali een column in Trouw waarin hij de studie Nederlands aan de universiteiten aanviel. Komende dinsdag houdt Benali de Letterenlezing aan de universiteit van Groningen. Om niet helemaal voor paal te staan, geven we Benali een klein spiekbriefje mee.

Benali schreef onder meer:

Wat de literatuurcomponent betreft: verschuif de focus van de moderne literatuur, dus pak ’m beet alles tussen 1920 tot 1980, nou eens naar onze tegenwoordige tijd. Er is echt heel veel goeds geschreven na De donkere kamer van Damocles en De Aanslag. Waarom niet van de Grote Drie naar de Grote Vijfentwintig? We moeten voorbij de canon van de babyboomers. Vrouwelijke schrijvers hebben een stevige opmars gemaakt de afgelopen dertig jaar. En dat geldt ook voor de multiculturele letteren waarvan de schrijver Alfred Birney terecht zei bij Zomergasten dat je die moet scharen onder Nederlandstalige literatuur. Kan de studie Nederlands niet de plek zijn waar de nieuwe samenleving ook stevig verankerd is in het curriculum, al was het maar om van het ongewenste label af te komen dat het een spierwitte studie is?

Moderner, meer vrouwen en multicultureler om het kort samen te vatten. Ik weet niet wat de universiteiten in hun colleges propageren, ik kan alleen maar zien wat er naar buiten gebracht wordt. Dus neem dit even mee aanstaande dinsdag.

– Kijk eens naar de fantastische site LitLab onder redactie van Els Stronks, Feike Dietz, Lucas van der Deijl en Tessa van de Warenburg van de Universiteit van Utrecht. Een paar klassiekers hebben een eigen ‘leesclub’, maar het zijn vooral moderne boeken die behandeld worden.

– Kijk eens naar de site Lezen voor de lijst, opgezet en uitgedacht door Theo Witte aan de universiteit van Groningen en overgenomen door de bibliotheken. Een heel diverse leeslijst (met onder meer De tolk van Java, maar ook van een zekere Benali vind je drie boeken op die lijst)

– Kijk eens naar het onderzoek van Jeroen Dera van de Radboud Universiteit die onder meer de leeslijsten onderzocht en daarbij tot de aanbeveling kwam: ‘In de lerarenopleidingen wordt weinig aandacht besteed aan de manier waarop literatuuronderwijs, onder meer via de tekstkeuze van leerlingen, hiërarchische verschillen in stand houdt tussen mannelijke en vrouwelijke auteurs en tussen westerse en niet-westerse auteurs. De resultaten van dit onderzoek onderstrepen de noodzaak dit wel te doen.’

– De Radboud Universiteit Nijmegen verzorgt elk jaar ook een postacademische cursus Recente Nederlandse en Vlaamse letterkunde. En als we recent zeggen, dan is dat ook heel recent. Dat is een heel goed lopende lezingenreeks waar honderden mensen aan meedoen. Dat bereikt Amsterdam vaak niet, maar het gebeurt wel.

– De universiteit van Groningen organiseert al jaren, heel succesvol (ook elke keer 100 tot 200 man in de zaal) de reeks Spraakmakende boeken, gratis toegankelijk voor geïnteresseerden. De lezingen worden in Groningen en Leeuwarden gehouden. En ook hier voornamelijk zeer recente boeken (onder meer Amanda Gorman: The Hill We Climb)

– Denk aan de website Neerlandistiek, die dagelijks duizenden mensen bereikt.

En zo zullen er in Leiden en Amsterdam ook allerlei zaken georganiseerd worden. Nascholingscursussen, DOTs (Docent Ontwikkel Teams), lezingen: de universiteiten zijn zeer actief.

Denk bijvoorbeeld ook eens aan de boeken van deze Neerlandici die niet schreven over Hermans of Mulisch.
– Corina Koolen – Dit is geen vrouwenboek
– Yra van Dijk – Afgrond zonder vangnet. Liefde en geweld in het werk van Arnon Grunberg
– Rick Honings – Majoor van het Menselijk Leed (over Herman Bruselmans)
– Lotte Jensen en Rick Honings – Romantici en revolutionairen (met meer aandacht voor vrouwen en anti-koloniale literatuur in de achttiende en negentiende eeuw)
– Erica van Boven – Echte leesboeken (over de grote favorieten van het Nederlandse lezerspubliek in plaats van de canon)
– Jeroen Dera – Poëzie als alternatief
– Charlotte Van den Broeck en Jeroen Dera – Van kop tot teen
– Bas Jongenelen – Basisboek Historische letterkunde
– Gerbert Faure, Jan de Jong en Bas Jongenelen – Zelf gedichten lezen

Om er maar een paar te noemen en die laatste twee titels komen van docenten die net als ik werken aan een hogeschool. En net als zij, werk ik mee aan boeken (bijvoorbeeld het Basisboek Literatuur), zet ik reeksen op om klassieke teksten te moderniseren (of al bestaande opnieuw uit te geven, zie bijvoorbeeld De abele spelen) en geef ik lezingen voor een breed publiek in de reeks Mijlpalen in de literatuur. En samen met Rieuwert Krol en Bart Temme hebben we ook een site met tientallen vrijwilligers (niet allemaal neerlandici, niet allemaal werkend aan de universiteit) die Tzum heet en die gemiddeld 4.000 man per dag trekt.

Zonder die wetenschappers die jaren bezig zijn met boeken en handschriften had ik niet college kunnen geven over Jacob Haafner, de man die aan het begin van de negentiende eeuw al een sterke antikoloniale roman schreef. Dankzij de studies van Tanja Janssen hebben wij nu leesclubs binnen onze colleges. Bij ons op NHL Stenden geven we met overtuiging literatuurgeschiedenis maar we hebben ook een leeslijst voor de leesclubs waaruit studenten een vrije keuze mogen maken (van 8 boeken en ze mogen ook een eigen boek aandragen) en die lijst ziet er zo uit:

Reggie Baay Het lied van de goden [niveau 3]
Simone Atangana Bekono Confrontaties [niveau 2]
Gerda Blees Wij zijn licht [niveau 3]
Merijn de Boer De saamhorigheidsgroep [niveau 3]
Jan Brokken De tuinen van Buitenzorg [niveau 3]
Jeroen Brouwers Cliënt E. Busken [niveau 5]
Splinter Chabot Confettiregen [niveau 1]
Anjet Daanje De herinnerde soldaat [niveau 5]
Adriaan van Dis KliFi [niveau 3]
Nico Dros Willem die Madoc maakte [niveau 4]
Jessica Durlacher De stem [niveau 2]
Esther Gerritsen De terugkeer [niveau 4]
Lale Gül Ik ga leven [niveau 2]
Arnon Grunberg De dood in Taormina [niveau 4]
Stefan Hertmans De opgang [niveau 4]
Helena Hoogenkamp Het aanbidden van Louis Claus [niveau 3]
Arthur Japin Mrs. Degas [niveau 3]
Mensje van Keulen Ik moet u echt iets zeggen [niveau 3]
Bertram Koeleman Het dreigbed [niveau 3]
Vincent Kortmann De tussenzus [niveau 3]
Tobi Lakmaker De geschiedenis van mijn seksualiteit [niveau 3]
Nelleke Noordervliet De val van Thomas G. [niveau 3]
Saskia Noort Bonuskind [niveau 1]
Jeroen Olyslaegers Wildevrouw [niveau 4]
Joost Oomen – Het Perenlied [niveau 3]
Marieke Lucas Rijneveld Mijn lieve gunsteling [niveau 5]
Susan Smit De heks van Limbrigt [niveau 3]
Lize Spit Ik ben er niet [niveau 2]
Manon Uphoff Vallen is als vliegen [niveau 6]
Esther Verhoef De nachtdienst [niveau 1]
Pieter Waterdrinker De rat van Amsterdam [niveau 4]
Christiaan Weijts Furore [niveau 4]
Robbert Welagen Raam, sleutel [niveau 4]
Frank Westerman De kosmische komedie [niveau 3]

Toch redelijk modern, niet?

En dan laat ik het echte wetenschappelijk werk maar even achterwege. Tijdschriften als Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, Nederlandse Letterkunde en Internationale Neerlandistiek zijn voor wetenschappers en de artikelen zijn voor een simpele ziel als ik soms nauwelijks te volgen, maar je ziet daar de modernste ontwikkelingen die je later in de publiekslezingen en publieksboeken terugziet. En voor de didactische ontwikkelingen hebben we Levende Talen waarin op een heel toegankelijke wijze de de didactische onderzoeken aan de orde komen. Je zult het wel kennen, want je hebt er zelf ook weleens in gepubliceerd. De oude jaargangen zijn gratis toegankelijk voor iedereen. Ik kan het nummer over Grenzeloos literatuuronderwijs bijvoorbeeld aanbevelen. Of lees de congresbundels van Het schoolvak Nederlands om op de hoogte te zijn van de laatste ontwikkelingen (ook gratis).

Ik laat nu honderden initiatieven en boeken en artikelen ongenoemd en wellicht worden die in de commentaren aangevuld, maar ik kan me niet voorstellen dat jij toen je gastschrijver was aan de VU of de E. du Perronprijs kreeg in Tilburg of sprak op de Dag van de Literatuur in Rotterdam of geïnterviewd werd op de HSN-conferentie dat je toen zorgvuldig die enthousiaste en hardwerkende neerlandici hebt weten te vermijden. Ik kan dinsdag helaas niet bij de Letterenlezing zijn, want ik geef op dat moment college in Leeuwarden waarbij ik samen met Bart Temme hoop dat we de toekomstige docenten Nederlands kunnen enthousiasmeren voor de literatuur: de klassieke werken én de moderne letteren.

Ik vermoed dat die column haastwerk was. Je kunt in een slagerij wel heel hard roepen dat er zo weinig groenten te koop zijn, maar misschien sta je dan zelf in de verkeerde winkel.

Coen Peppelenbos