Er was uiteindelijk niets veranderd

Na het grote succes van de roman De belofte, die de Booker Prize won en in 33 landen werd vertaald, liet Querido de in 2003 uitgekomen The Good Doctor vertalen. Ook deze roman kreeg veel lof, met de Commonwealth Writers Prize en een plek op de shortlist van zowel de Booker Prize als de International Dublin Literary Award. De goede dokter is – zeker vergeleken met De belofte, die vele decennia omvat – vanuit vele perspectieven een intiemere roman: er gaat ongeveer een jaar voorbij en het ik-perspectief is steeds vanuit één persoon, namelijk de arts Frank Eloff.

Frank berust in zijn situatie. Hij woont in een uithoek van Zuid-Afrika in een klein kamertje in een ziekenhuis. Hij werkt daar als arts, maar er zijn nauwelijks patiënten en grote delen van het ziekenhuis worden niet gebruikt. Toen hij werd aangenomen werd hem beloofd dat hij snel de directeur van het ziekenhuis zou worden, maar de huidige directrice is nog steeds niet weggepromoveerd. Hij is gescheiden, al moet hij de papieren nog tekenen.

De rustige situatie waarin Frank zich bevindt, wordt verstoord door een nieuwe dokter: Laurence. Hij wil graag naar dit ziekenhuis, omdat er nog veel te bereiken is. Hij heeft een tomeloze ambitie. Zo gaat hij met een roestige zeis de binnenplaats maaien. Frank staat erbij en kijkt ernaar. Even later groeit het gras weer terug. Het tekent de houding van Frank, die vaak denkt: ‘Er was uiteindelijk niets veranderd.’ Het grootste plan van Laurence is dat hij het ziekenhuis naar de dorpen wil brengen: hij wil voorlichtingen geven en medicijnen uitdelen aan arme mensen die niet eens weten dat er een ziekenhuis in de buurt is.

Lang draait het verhaal vooral om een vriendschap die Laurence nodig heeft, maar Frank nauwelijks denkt te geven. Anderen noemen Laurence steeds Franks vriend, en Frank reageert wat afwerend. Een paar keer keert terug dat Frank volgens andere personages te negatief over zichzelf denkt en wel degelijk een goede vriend is. Als lezer mag je zelf invullen of Frank zich als een vriend gedraagt. Hij doet in ieder geval ook iets wat hij een vroegere vriend van hemzelf, Mike, nooit zal vergeven. De schets van twee levensechte artsen met hun eigenaardigheden en tegengestelde karakters wordt mooi in een beeld gevat:

Ik keek hem aan, maar ik zag hem niet. Ik zag iets anders. Er kwam een beeld bij me op, van Laurence en mij als twee strengen van een touw. We waren strak samengedraaid op een manier die ons verbond; we verschilden van elkaar, hoewel het in onze aard lag om met elkaar verbonden en verweven te zijn. Wat betreft de punten waartussen we gespannen waren – een touw weet zelf niet waarvoor het dient.

Deze passage maakt de voorkant van de roman – een haast knappend touw – extra onheilspellend. Ook in de roman zelf gebeurt er van alles, wat het onheil voorspelt. Zo komen er in het stadje steeds meer soldaten, martelaars, een brigadegeneraal. Er wordt gestolen uit het ziekenhuis. Het lijkt ook onmogelijk om in een roman die zich in Zuid-Afrika afspeelt de politiek buiten de deur te houden. Die sijpelt naar binnen tot ze, zeker in deze roman, alles overstroomt. Daarna kan Frank weer denken dat uiteindelijk niets veranderd is, behalve dan tenminste een lezer die ten diepste is beroerd.

Erik-Jan Hummel

Damon Galgut – De goede dokter. Vertaald door Rob van der Veer. Querido, Amsterdam. 280 blz. € 20,99.