Een koning zonder hermelijnen mantel is maar een gewone man

Het Godfried Bomans Sprookjesboek is het tweede boek met Bomans-sprookjes dat uitgeverij Sunny Home (dit jaar) uitgeeft. Het boek is met vier verschillende omslagen te koop. Het vorige sprookjesboek was De gierige koning. Ook dit keer worden de sprookjes weer geïllustreerd door de onvolprezen Thé Tjong-Khing, maar het aardige is dat de illustrator dit keer ook de sprookjes geselecteerd heeft. En dat is een interessante invalshoek, want hij heeft de sprookjes niet per se uitgekozen om literaire redenen, maar om hun illustreerbaarheid. Wat dat betekent, licht Tjong-Khing nader toe in het Woord vooraf. De keuze viel op verhalen ‘met donkere randjes’, een sprookjessubgenre waar Bomans in uitblonk, en verhalen waarbij hij iets kon tekenen wat er niet staat.

Dit boek bevat in tegenstelling tot de cassette De verliefde zebra (zes sprookjes) en De gierige koning dus een hele verzameling sprookjes: zeventien stuks, waarvan het laatste de omineuze titel ‘De dood van de sprookjesverteller’ meekreeg.

Sommige sprookjes eindigen goed, maar dat is niet altijd het geval. De bramenplukker, die in een soort zen-achtige gemoedstoestand dauw als diamanten beschouwt en bomen als zuilengangen, moet het met de dood bekopen als zijn stadgenoten zijn vorm van rijkdom niet kunnen waarderen. Ook ‘De oprechte moordenaar’ is niet per definitie een moralistisch stuk, al valt er ook in de wat donkerdere sprookjes wel een les te ontwaren.

Sommige sprookjes zijn tamelijk origineel, zoals ‘Anna’, over het leven van een eendagsvlieg. ‘De vijvervrouw’, het sprookje waar het boek mee opent, lijkt soms wel erg op andere (Bomans-)sprookjes en volksverhalen. ‘De koning in zijn hemd’ is bijna een klucht. Hoewel de sprookjes op illustreerbaarheid zijn geselecteerd, is het dus wel een afwisselende verzameling sprookjes geworden, die soms gewoon vermakelijk, wreed of komisch zijn, maar een enkele keer een diepere boodschap bevatten.

Sprookjes worden regelmatig afgedaan als kinderverhalen en worden niet door elke literatuurliefhebber voor vol aangezien. Hoewel sprookjes en andere volksverhalen door sommige, enigszins ‘vaste’ genrekenmerken soms een beetje cliché over kunnen komen, is dit een misvatting. Het zijn relatief korte, formuleachtige verhalen waar weinig overbodige informatie in staat. Toch hebben de betere sprookjes tussen de regels door enorm veel te melden. Hopelijk laat de selectie van Thé Tjong-Khing de veelzijdigheid van sprookjes zien. Literatuurminnende mensen die hun neus voor sprookjes ophalen, weten niet wat ze missen.

Æde de Jong

Godfried Bomans – Godfried Bomans Sprookjesboek. Geïllustreerd en samengesteld door Thé Tjong-Khing. Sunny Home, Hengelo. 144 blz. € 28,95.