Wakker liggen

Slapeloosheid, veel mensen hebben er last van. In Nachtbloeiers, de debuutroman van Ananda Serné, is het zelfs een dreigende volksziekte. Het verhaal speelt ergens in de nabije toekomst, of in het heden dat een tijd terug een andere weg is ingeslagen.

Eliza, een Nederlandse jonge vrouw, is ooit naar Noorwegen vertrokken voor de liefde. Dat liep op niets uit, maar ze is blijven hangen en werkt voor het Instituut voor Slapeloosheid. Vrijwel iedereen in Noorwegen, en de rest van de wereld, zo krijg je al lezer de indruk, is aan de slaapmedicatie. En als je die vergeet in te nemen of het werkt niet, waardoor je je slaperig op straat begeeft, zijn er Slaapwachters. Zij zorgen ervoor dat je in zo’n geval wordt opgenomen in sluimerklinieken, om met je slapeloosheid om te leren gaan.

Het werk bij het instituut is niet bijster interessant, ze vindt er haar draai niet echt, ook omdat ze een relatie had met een collega en geconfronteerd wordt met de eenzaamheid die overblijft als je niemand hebt en je je ook nog eens in een ander land dan je thuisland bevindt. Eliza probeert het hoofd boven water te houden en richt zich op haar promotieonderzoek met als onderwerp: de relatie tussen slapeloosheid en partnerkeuze. Maar eigenlijk onderzoekt ze zichzelf: wie past er bij haar en wat is de beste standplaats: Noorwegen, Nederland of misschien zelfs Taiwan, waar haar broer woont?

De zoektocht naar de juiste invulling van haar leven ontrolt zich in een soort schemergebied, zoals je je ook tussen slapen en waken kunt bevinden: je wilt slapen, maar het lukt niet. Ook de stijl is nergens zwaar of overdreven, soms zelfs wat emotieloos. Eliza laat het leven over zich heen komen, probeert er hier en daar wat aan te veranderen, maar dat kost veel moeite. Als ze op een gegeven moment dan wel een duidelijke beslissing neemt, geïnspireerd door een kennis die ze via via heeft leren kennen, lijken dingen te gaan lukken.

Het nabije-toekomst-idee vond ik wat lastig te plaatsen. Is het voorstelbaar dat iedereen aan een soort slapeloosheid zal gaan lijden? En wanneer moet ik verhaal dan situeren? Maar dat schaadt het boek verder niet. Wat prettig is en zeker past bij het verhaal is de fragmentarische opbouw met veel witregels, korte hoofdstukken afgewisseld met af en toe een afbeelding of een wetenschappelijke notitie; net als de gedachten die van alle kanten komen terwijl je in slaap probeert te vallen. Een fijn boek, zonder meer, vooral omdat de lezer getroost wordt met de gedachte dat korte nachten of ’s nachts wakker liggen universeler is dan je denkt. ’s Nachts wakker liggen doe je toch vrijwel altijd alleen, maar er zijn er dus meer die dat doen. Een slaapdagboek bijhouden, zoals ook de hoofdpersoon doet, kan misschien helpen. En er blijken ook bloemen te zijn die ’s nachts bloeien:

Bloemen die ’s nachts bloeien hebben een sterke geur zodat insecten ze in het donker weten te vinden. Dit is ook waarom veel nachtbloeiers witte bloemen hebben, de blaadjes reflecteren licht waardoor ze in het donker beter zichtbaar zijn.

Al lezend hoop je dat het Eliza lukt om op te vallen en op haar manier te stralen, net als een nachtbloeier.

Arjen van Meijgaard

Ananda Serné – Nachtbloeiers. Cossee, Amsterdam. 224 blz. € 22,99.