Vergeten wat je nooit had moeten meemaken

Elvira Lindo kijkt in Open hart aan het bed van haar stervende vader terug op haar jeugd. Haar vader Manuel laveert getraumatiseerd door het leven en dat heeft Elvira’s jeugd beïnvloed. Elvira vertelt wat haar gevormd heeft tot wie ze is geworden. Ook wat haar harteloze oma haar vader heeft aangedaan, heeft aan die vorming bijgedragen. Manuel wordt aan het einde van de Spaanse Burgeroorlog door zijn moeder naar zijn gemene tante, bijgenaamd ‘het beest’ gestuurd in Madrid. Thuis hebben ze teveel monden te voeden, hij is de brutaalste van zijn broers, met de meeste kans op overleven en dat is de reden dat zijn moeder hem stuurt. Hij zwerft in Madrid rond met andere kinderen die allemaal niet naar school gaan en probeert zijn tante voor zich te winnen. Als hij mishandeld en eenzaam inziet dat dat niet gaat lukken, vertrekt hij naar andere familieleden. Manuel is beschadigd, bang om alleen te zijn en bij vlagen komt er een gekte naar boven. Hij beheerst zijn emoties met drank en ontelbare vriendschappen.

Manuels relatie met Elvira’s moeder is gepassioneerd en ingewikkeld. Haar moeders verdriet en eenzaamheid zijn te zwaar voor de kleine Elvira. Dat weet ze als kind zelf nog niet. Elvira is het jongste kind en haar moeder ziet haar als het kind dat haar moet troosten en voor haar moet zorgen. Op een dag is haar moeder weg. Als Elvira haar na drie dagen gaat halen, snikt haar moeder ‘waarvoor heb ik kinderen gekregen?’ Later beseft Elvira dat haar geheugen deze zwarte bladzijde tijdelijk had gewist. Ze weet het weer. ‘De moeder die haar kind verlaten had, verweet het kind dat het haar verlaten had.’

Haar vader kiest er voor om voortdurend met het gezin te verhuizen. Die onrustige jeugd zorgt er voor dat Elvira gespannen is en last heeft van dwangneuroses. Haar familie ziet Elvira als een moeilijk kind, zonder de oorzaak te begrijpen. Als Elvira een tiener is en haar eigen identiteit gaat ontwikkelen, overlijdt haar moeder.

Open hart beschrijft zonder dat Elvira nog worstelt met het verleden, hoe het is om op te groeien in een emotioneel ingewikkeld gezin. Het kind dat ze beschrijft is vrolijk, als lezer moet je vaak om haar lachen. Ze heeft niet door dat de dingen die haar overkomen niet goed voor haar zijn. ‘De tijd die zijn best doet op zijn taak de pijn te verlichten heelt de wonden niet maar slaat ze ergens op en brengt ze terug wanneer je ze het minst verwacht.’ Ze beschrijft de wonden die haar beschadigde ouders haar (onbedoeld) toebrengen. Als lezer kun je je goed in haar verplaatsen omdat ze normaal reageert op volwassenen die de weg kwijt zijn. Nergens wordt het verhaal verwijtend of dramatisch.

De nauwkeurige beschrijving van de liefde, de ruzies en de omstandigheden die er voor zorgen dat Lindo’s ouders hun trauma’s aan haar doorgeven zijn invoelbaar, juist omdat de beschrijving van het gestoorde gezin in het verhaal vrij neutraal blijft. Elvira Lindo weet de woorden te vinden om ons te laten zien hoe keuzes in het verleden invloed hebben op de kinderen van een generatie later en hoe je ondanks dat alles vanzelfsprekend van je ouders kunt houden en ook gelukkig kunt zijn wanneer je niet ongeschonden uit je jeugd tevoorschijn komt.

Lidewei Houtman

Elvira Lindo – Open hart. Signatuur, Amsterdam. 320 blz. € 27,50.