Proefkonijnen in het laboratorium van de deugd

De hoeveelheid vluchtelingen die met gammele bootjes vanuit Afrika de overtocht probeert te maken, is de laatste jaren alleen maar toegenomen. Sommigen halen de overkant, anderen niet. In De schoft van Marente de Moor proberen enkele moedige vrouwen met een eigen schip mensen op de Middellandse Zee te redden.

Aan boord bevindt zich ook de oudere, cynische journalist Tom die met afschuw kijkt naar de huidige kranten met ‘meningen van columnisten over hun belevenissen van niks’. Hij heeft de opdracht aanvaard om een reportage te schrijven over de vrouwen, maar voordat hij het weet, zit het schip al vol met opgepikte vluchtelingen: allemaal mannen. Tom deelt zijn hut met de ‘evacué’ Adama. Omdat het schip nergens aan land mag, loopt de spanning aan boord snel op. De Moor legt de kloof vast tussen het idealisme van de vrouwen en de scepsis van Tom die de mannen als ‘proefkonijnen in een laboratorium van de deugd’ ziet.

Tussen dit verhaal over een zeer actueel thema staan gecursiveerde stukken tekst over vrouwen die zichzelf opgeofferd hebben voor het geloof, zoals de heilig verklaarde Agatha, die tijdens haar leven gemarteld en verminkt werd – haar borsten werden afgesneden – omdat ze voor het geloof koos in plaats van een werelds leven. De vrouwen op het schip staan in die traditie en hebben slechts één doel: ‘Het doet er niet toe wie we redden, maar dat de mensen die we redden, gered moeten worden.’ Tom krijgt, net als de lezer, een morele vraag voorgelegd: ‘Kun je afzijdig blijven als je getuige bent van een misdaad.’

Gelukkig heeft De Moor ervoor gewaakt om een al te zwart-witbeeld te geven van de situatie. Niet elk slachtoffer blijkt te zijn wie hij voorwendt te zijn. De vrouwen zijn zeker ook geen engelen met hun dogmatische opvattingen over de maatschappij. Tom, opgevoed door een idealistische moeder en een uit het antisemitische en communistische Polen gevluchte vader, voelt zich heen en weer geslingerd tussen twee kampen.

In De schoft krijg je geen politiek pamflet voorgeschoteld. Je sympathiseert voor een groot deel met de oude journalist die de tijd waarin hij leeft niet meer kan volgen. Cynisme lijkt in ieder geval niet de uitweg te zijn. Misschien kan Tom twee mensen helpen, zijn dochter die hij digitaal volgt en zijn hutgenoot Adama. Idealisme is behapbaar als de doelen overzichtelijk zijn. Misschien is dat de positieve boodschap van De Moor.

Coen Peppelenbos

Marente de Moor – De schoft Querido, Amsterdam. 222 blz. € 23,99.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 25 april 2023.