Recensie: Fleur Bourgonje – Liefde, liefde

Een Gesamtkunstwerk

Ooit zei een redactrice dat het een doodzonde is om het woord ‘liefde’ in een titel te gebruiken. Het liefst ook geen leestekens. Waarom eigenlijk? Uitgeverij Nachtwind maalt er in elk geval niet om. De roman van Fleur Bourgonje die bij dit bijzondere fonds verschenen is, heet eenvoudigweg Liefde, liefde. Het hoofdpersonage is dan ook de liefde in vrijwel alle verschijningsvormen: verloren, herwonnen, nieuw, oud, pijnlijk, teder, geheim.

Bourgonje laat vijf totaal afwijkende personages in hetzelfde etmaal samenkomen op een vulkaaneiland. Drie mannen en twee vrouwen in verschillende levensstadia. Toevallige passanten, die samen een caleidoscoop vormen. Een eiland, een etmaal. De plek en de tijd zijn bij echte literatuur onbelangrijk. De inkadering helpt, geeft ruimte om te kunnen schrijven over alles wat een mens beweegt, en dan vooral over die ene drijvende, soms alles verzengende kracht.

Liefde, liefde is een boek als een windorgel. Bourgonje blaast er met haar zorgvuldige taal leven in. Genieten op zinsniveau, met subtiele wendingen, met ’telling details’ die evengoed geen afbreuk doen aan het lopende verhaal. Al snel worden Julian, Carlos, Maria, Aline en Ricky mensen van vlees en bloed, met al hun bedenkingen, over zichzelf, over elkaar.

Het multiperspectief is lastig, maar leidt in het geval van dit Gesamtkunstwerk, niet tot cesuren. (Een schitterend uitgevoerde hardback, milieuvriendelijk gedrukt, zonder ook maar een greintje plastic, met feeërieke grafiek van Angelique Kleijne. Het wordt in dit geval maar weer eens duidelijk dat een boek tot stand komt door de welwillende inzet van velen.)

Soepel glijden we van het hoofd van de dichter Julian naar dat van gewezen vrijheidsstrijder Carlos, de jonge verpleegkundige Aline, de opaal- en goudzoeker Ricky naar de ‘mysterieuze gast’ Maria. Julian en Maria zijn bekend met het eiland, zijn zogezegd al eerder gevlucht, maar feitelijk zijn het allemaal mensen die denken dat ze op een ver eiland iets kunnen begraven, kunnen vergeten, iets kunnen vinden ook. Alsof het geluk voor het oprapen ligt. De verschillende perspectieven zorgen voor een harmonica-effect. De verhalen worden uitgesponnen, maar versterken elkaar, horen, nou ja, hartstochtelijk tezamen.

De feitelijke handelingen, het klaarmaken van de de hutten voor de nacht, het zoeken van hout voor het vuur, het vangen van wat vissen, doen er eigenlijk ook niet toe. Al is de ‘gebarentaal’ die de schrijfster hanteert bij tijd en wijle hypnotiserend.

Bourgonje gaat tot de kern, kerft in de zielen van de protagonisten, brengt daardoor de lezer dicht bij zichzelf, uiteraard zonder ook maar een moment sentimenteel te worden.

Ieder mens heeft wel een verbondene op de achtergrond. De eigenlijke hoofdrol in Liefde, liefde wordt vertolkt door een lichtkring van achtergelaten geliefden. Steeds weer duiken ze in gedachten op, totdat ze, waar anders, rond een kampvuur als ‘geest’ hun feitelijke werk doen, inpraten op de mensen, hun acties grotendeels bepalen. In de avond grijpen schaduwwerelden nu eenmaal hun kans.

De roman begint met een afscheid, een vooruitblik op het slotdeel. Het openen van een waaier, die aan het einde mooi dichtklapt. Julian, die al wat langer op het eiland vertoeft, ondanks zijn talige bezigheden geaccepteerd is door de no-nonsens bewoners, mensen die bij de dag leven, vechten voor hun bestaan, maar evengoed dromen en mysteries nodig hebben, wordt door een van de vissers, tevens duiker, gevraagd om zonder dat ze het merkt een beetje op de wat oudere vrouw, Maria, te letten die aanstonds aankomt, die iets kwijt is. Hij heeft er weinig zin in, heeft geen behoeften aan verliezen van anderen. Dat geldt eigenlijk voor alle protagonisten, maar Bourgonje ‘veroordeelt’ ze tot elkaar.

Maria brengt de eerste tijd voornamelijk slapend door. Bourgonje houdt zo haar verhaal en dat van de roman eigenlijk wakker. Iedereen, ook de autochtone bevolking wacht op de nacht met volle maan. Waarin uitsluitsel volgt. Bourgonje laat het geheim van Maria heel ingenieus het werk doen. Liefde, liefde is een zachtaardig instrument, waarvan de klanken blijven resoneren, een troostrijke roman, het verhaal over het echte leven met een nauwkeurige dosis milde melancholie, met mooie gestolde beelden. Hoe verschillend de personages, hoe verschillend wij ook zijn, er zit een zelfde kern van waarheid in ons allemaal.

Guus Bauer