Tussen droom en daad staan mannen in de weg

Meer dan tien jaar na het veelgeprezen Amerikanah is Chimamanda Ngozi Adichie (47) terug met een nieuwe, brede en ambitieuze roman: Dream Count. Daarin verweeft de Nigeriaanse auteur de levens van vier zwarte Afrikaanse vrouwen. Zelf zegt Adichie dat de roman over haar moeder en over moeder-dochterrelaties gaat, maar het boek bulkt van de thema’s, gaande van gender en immigratie tot ras, feminisme, macht en seksueel geweld. In al zijn grootsheid en aspiratie heeft de roman wel één kleine achilleshiel: op bijna 500 pagina’s zijn er weinig of geen geloofwaardige mannelijke personages te bespeuren.

Na Amerikanah, Adichies derde roman uit 2013, publiceerde ze nog wel haar feministische pamflet We moeten allemaal feminist zijn (2014) en groeide ze ook uit tot een literaire sensatie die onder meer gesampled werd door Beyoncé. Maar op een grote nieuwe roman was het jarenlang wachten. Zelf zegt Adichie dat ze moeilijk of niet tot schrijven kwam na de geboorte van haar dochter tien jaar geleden en zeker na haar ‘rampjaar’ 2020-2021 waarin ze kort na elkaar haar vader en haar moeder verloor.

Maar nu ligt Dream Count dus in de rekken. Daarin gaat het over de ‘verstrengelde verlangens’ van vier West-Afrikaanse vrouwen en hun levens in Nigeria (en Guinee) en in de Verenigde Staten. Adichie vertelt, in haar levendige en gezwinde stijl, over de dromen en ambities van de vier vrouwen en over de rol die huidskleur, gender en sociale klasse spelen in het al of niet realiseren van die verlangens.

De roman tegen de achtergrond van de coronacrisis in 2020, voor Chiamaka, een mooie reisjournaliste uit een rijke familie, het moment om terug te blikken op haar liefdesleven en ex-partners. Ze heeft het bij die terugblik niet over gewezen bedgenoten, maar over haar ‘droomgenoten’, vandaar ook de titel van het boek. Chia’s beste vriendin, advocate Zikora, is na een reeks mannelijke ‘tijdverspillers’ zwanger geraakt, al is de vader van het kind intussen alweer van de radar verdwenen. Dan is er nog Chia’s nicht, Omelogor, de onverschrokken en rad van tong zijnde financieel adviseur die het corrupte bankwezen in Nigeria inruilt voor een studie sociologie in de VS.

Maar de roman scharniert vooral rond het verhaal van Kadiatou, de Guinese migrante die als kamermeisje in een hotel tot orale seks wordt gedwongen door een witte VIP-hotelgast. Die episode is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van Nafissatou Diallo, de vrouw die in 2011 voormalig IMF-topman en gewezen Frans presidentskandidaat Dominique Strauss-Kahn beschuldigde van verkrachting in de hotelkamer die zij kwam schoonmaken. De zaak werd geseponeerd en Strauss-Kahn werd vrijgesproken. Niet omdat Strauss-Kahn onschuldig werd bevonden, maar wel omdat Diallo mogelijk had gelogen bij haar asielprocedure. In interviews en in het nawoord van de roman legt Adichie uit hoe die zaak-Diallo haar heeft geraakt en hoe hard de uitkomst van de zaak jarenlang is blijven knagen. Door de zaak in fictie te gieten, probeert Adichie de geschiedenis recht te trekken en door van Diallo een romanfiguur te maken ‘haar op die manier een stukje waardigheid terug te geven’.

De misbruikzaak rond Kadiatou is het kloppende hart van de roman. Ras, immigratie, seksueel geweld en sociale klasse komen erin samen. Diezelfde thema’s vertakken zich ook in de verhalen van de drie andere vrouwen. Die verhalen tonen telkens aan dat de weg naar de vervulling van dromen en ambities bezaaid ligt met hindernissen. Wat Adichie daarbij haarscherp in beeld brengt, is het constante spanningsveld waarin de betrokken vrouwen leven. Zo is er (nog steeds) de grote familiale en sociale druk om te trouwen en kinderen te krijgen. Tegelijk gaat het om vrouwen die zelf aan het stuur van hun leven gaan zitten en die zelf hun toekomst willen bepalen, of het nu gaat om carrièrekeuzes, om keuzes rond thema’s als abortus en besnijdenis of om partnerkeuzes.

Wat die partnerkeuzes betreft, heeft elk van de vier vrouwen een wat geaccidenteerd parcours. De schuld en verantwoordelijkheid wordt duidelijk bij de mannen gelegd. Of om het met Zikora te zeggen:

Mijn punt is, mocht dat nog niet duidelijk genoeg zijn, dat elke vrouw wel zo’n verhaal heeft, over een man die tegen haar loog of haar bedroog en haar vervolgens achterliet met alle gevolgen van dien.

En daar botsen we toch op een minpuntje van het boek. Zo rijk, lenig en gelaagd Adichie schrijft over de vrouwen, over hun ‘sisterhood’ en hun onderlinge relaties, zo oppervlakkig en bijna anemisch is de uitwerking van de mannelijke personages. De mannen zijn ofwel zelfingenomen schoften, of ze zijn leugenachtig en ontrouw, of ze zijn zwak en drankverslaafd, of ze zijn zo fantasieloos ‘als een deur’.

Maarten De Rijk

Chimamanda Ngozi Adichi – Dream Count. Uit het Engels vertaald door Adiëlle Westercappel. De Bezige Bij, Amsterdam. 496 blz. € 29,99.