Het is het biechten dat ons bindt

Ferdinand von Schirach mag jarenlang strafpleiter zijn geweest, om het beroepsgeheim lijkt hij niet veel te geven. De kans dat hun ontboezemingen in de bestsellerlijst van Der Spiegel belanden, weerhoudt wildvreemden met slechte gewetens er echter niet van om bij hem hun hart te luchten. De verhalen die hij hoorde bracht hij samen met overpeinzingen over de liefde en de kunst. Na eerdere harde titels als Misdaden, Schuld en Straf heet deze bundel Namiddagen (Nachmittage), naar het uur van de dag waarop de mens mild is van oordeel. Het leven, zo laat Von Schirach ons zien, is immers vol toevallige en verzachtende omstandigheden.

Veel rust krijg je niet, als beroemd schrijver. Je reist van Taipei naar Parijs voor lezingen en interviews, komt vermoeid terug in je hotel en dan komt er een onbekende aan je tafel zitten. De meesten trekken zich weinig aan van Von Schirachs afweringspogingen en zo hoort hij ze gelaten aan. Soms verhalen ze over misdaad met een grote M, meestal over kleinere ondeugden. Neem Allison, advocate van de sterren. Na afloop van een affaire geeft haar muzikantenminnaar haar een horloge. Ze verzint een list om een het geschenk door te laten gaan voor een erfstuk, zodat ze het in het openbaar kan dragen. Het plan mislukt, het horloge raakt ze kwijt. Met deze scheut karma lijkt de affaire definitief voorbij.

Het opbiechten zelf lijkt de vertellers genoeg te zijn. Schrijver noch lezer wordt om een oordeel gevraagd en dat geeft Von Schirach dan ook niet. Wel laat hij zien hoe genuanceerd zo’n oordeel zou kunnen zijn, door ons stapje voor stapje naar het plaats delict te voeren of door het verhaal in de laatste zinnen een draai te geven. In een goed boek duikt een verloren horloge immers altijd weer op…
Kortere hoofdstukken wisselen deze verhalen af. De auteur denkt na over de actualiteit en rolmodellen als Thomas Mann, Ingeborg Bachmann of Giacometti. Hij concludeert deze stukjes bij voorkeur met een citaat of een levensles als: ‘je kunt vertwijfeld zijn en toch poëtisch.’ We vangen glimpen op van zijn leven, dat voornamelijk lijkt te bestaan uit reizen, roken en reflecteren op het verleden. In dat verleden waren jeugdtrauma en een Verdwenen Geliefde, laat hij weten. Verder ingekleurd wordt dit echter niet, en zo wekt hij wel aandacht, maar weigert die te bevredigen.

Op zichzelf maken deze hoofdstukken minder indruk, maar de menging van tekstvormen heeft wel een verrassend effect. Door hun afwisseling met historische en autobiografische passages krijgen de sterke, soms iets te sterke verhalen een geloofwaardigheid die ze anders niet zouden hebben. Als de verteller in het ene hoofdstuk een gesprek met een journaliste voert over Poolse politiek, waarom zou het dan opeens fictie zijn als een man hem op de volgende bladzijde spontaan een moord bekent?

Dat wordt versterkt doordat hij overal dezelfde stijl hanteert. Namiddagen lezen voelt als luisteren naar een pijproker bij het haardvuur: korte, bedachtzame zinnen tussen lange adempauzes. Het levert koel proza op, zonder overdadige beschrijvingen, maar met geen woord op de verkeerde plaats. Het maakt de 26 hoofdstukken tot een geheel, en dat geheel lijkt te draaien om het besef dat mensen maar kleine krabbelaars zijn. Ze proberen het goede te doen, falen, zoeken troost in elkaar. Die troost is Von Schirach genoeg, blijkt als hij zich aan het slot toch aan grotere woorden waagt:

We staan naakt in deze wereld, de aarde is een nauwelijks zichtbare bleekblauwe punt in het heelal, de natuur is koud en vijandig. Maar wij zijn mensen, we delen die eenzaamheid, zij is het die ons verbindt. ‘Wij weten van elkaar,’ zei ze.

Tobias Wijvekate

Ferdinand von Schirach – Namiddagen. Uit het Duits vertaald door Marion Hardoar. De Arbeiderspers, Amsterdam. 160 blz. € 21,99.