Machismo vermengd met misantropie

Hoe raakt een literair vertaler verzeild op het slagveld in Oekraïne en dan ook nog strijdend aan de kant van de Russen? Anatoli Chitrov, Tolja, zoon van een uit de Sovjet-Unie gevluchte vader en een Nederlandse moeder bevindt zich aan het begin van de roman Céline in Parijs waar hij in een hotel probeert bij te komen van de verschrikkingen die hij heeft gezien. Met een exemplaar van Guerre van Louis-Ferdinand Céline bij de hand en een dove en blinde kat in zijn rugzak die naar deze schrijver is vernoemd, reconstrueert hij het afgelopen jaar.

Als er één thema is aan te wijzen in de romans van Pieter Waterdrinker, dan is dat het onvermogen van de mens om te ontkomen aan de machinaties van de mensen met macht: politici, mediamagnaten en miljonairs. Types zoals Derk Sauer, die al eerder voorkwam in het oeuvre van Waterdrinker en die nu als de in Rusland rijk geworden pizzaboer Guurt van Wauwel te herkennen is. Types die aanschurken tegen de macht of achter de schermen de touwtjes in handen hebben. Nadat de oorlog is uitgebroken, raakt Tolja zijn vertaalklussen kwijt, maar hij krijgt de kans om zijn talenkennis elders in te zetten. Dat hij als deskundige in zaadveredeling naar Rusland wordt gestuurd is slechts een dekmantel voor andere, schimmiger praktijken waarbij Tolja slechts een pion is op het schaakbord van anderen.

Een roman van Waterdrinker is altijd overvol en dat geldt ook voor het plotgedreven Céline, want naast de thema’s hierboven speelt er ook nog een liefdesaffaire, wordt de jeugd van Tolja nader belicht, komt er een dubbelgangersmotief in voor, blijkt de woest aantrekkelijke Tolja een magneet voor vrouwen en is niemand echt te vertrouwen. Machismo vermengd met misantropie.

Wat een beetje gaat tegenstaan is de stijl die soms wel heel expliciet de gevoelens benoemt: ‘Naast verscheurdheid werd ik gekweld door gevoelens van onmacht en regelrechte schaamte.’ Of ‘Het gemis van Zita verschroeide mijn ziel.’ Ook clichés worden niet geschuwd en dat weet de literaire vertaler (en dus de schrijver) zelf ook: ‘Het is een versleten uitdrukking, een cliché, in de literatuur kom je er niet mee weg. Maar we waren van de hel in de hemel gekomen.’ Later in dezelfde bewoordingen: ‘Het is een versleten uitdrukking, een cliché, in de literatuur kom je er niet mee weg. Maar de meest genadige omhelzing van alle aardse omhelzingen is die in Morpheus’ armen.’ Gebruik dan andere formuleringen als je weet dat je er in de literatuur niet mee weg komt.

Die stijl doet wel afbreuk aan de roman en dat is jammer, want er zijn niet heel veel romanschrijvers in Nederland die de grote actuele thema’s tot inzet van hun werk maken en er met kennis van zaken over kunnen schrijven.

Coen Peppelenbos

Pieter Waterdrinker – Céline. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam. 424 blz. € 27,99.

Deze recensie verscheen in een iets kortere versie eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 18 juni 2025.