Een school zonder lessen

Robert is een naïeve idealist. Hij komt rechtstreeks van de lerarenopleiding Engels en denkt dat zijn nieuwe collega’s op de afdeling Welzijn van het ROC Leyderschans in Groningen zitten te wachten op de onderwijvernieuwingen die hij meeneemt. Dat valt een beetje tegen. De een is oud en uitgeblust, de ander laat continu weten dat extra taken ‘buiten de jaartaak bij mijn betrekkingsomvang vallen’ zodat slechts één collega overblijft die wel iets anders wil proberen dan een heel jaar grammatica. Er komt nog een nieuw gezicht op het ROC en dat is Margot. Zij wordt ‘sectormanager’. Van onderwijs weet ze niets, maar in het delegeren van taken is zij goed. Met het ingehuurde bureautje Advice4U voert zij CPM in, Creatief Project Management. Docenten geven geen les meer, maar worden ‘assessoren’ die toetsen afnemen over de stof die studenten via computerprogramma’s tot zich nemen. Dat kan niet goed gaan.

In De rendementsdenker heeft Lucas Zandberg na vier serieuze historische romans een switch gemaakt naar een satirische hedendaagse roman. Robert en Margot zijn karikaturen, maar iedereen die in het onderwijs werkt kent dit soort figuren uit de praktijk. Er worden heidagen georganiseerd om de docenten – of fte’s zoals Margot ze noemt – te masseren, zonder dat er echt geluisterd wordt. De flip-overs ze vol goede ideeën pennen blijken achteraf vergeten te zijn: ‘Dan zijn ze dus bij het oudpapier beland’.

Zandberg houdt de toon het hele boek licht en de roman kent komische terzijdes. Zo woont Margot lekker rustig en goedkoop in Leermens tot ze ontdekt dat er aardbevingen zijn en die rotklok van de kerk wel erg lang luidt. De zeehondencrèche in Pieterburen valt haar ook erg tegen. ‘

Ze deden geen kunstjes. Ze zagen er ook nog beroerd uit, die beesten. In het gastenboek heb ik de organisatie aangeraden contact te leggen met Artis. Daar kunnen ze ideeën opdoen over hoe je zoiets aanpakt. De directie zou bijvoorbeeld hun hidige zeehondenpopulatie kunnen vervangen door gezonde exemplaren die je door hoepels laat springen. Dan trekken en houden ze klandizie. Nu is het een attractie in de categorie ‘één keer, nooit weer’.

Het bestuur van de school is daarnaast bezig met het neerzetten van een gloednieuw gebouw dat, bij oplevering, een paar problemen kent: de trappen zijn niet geschikt voor grote groepen studenten, in de open ruimtes kan geen les gegeven worden, want die zijn immers afgeschaft en het is lastig om van de ene naar de andere verdieping te komen. Het lijkt satire, maar het is de werkelijkheid van de nieuwbouw van het ROC Leiden dat Zandberg heeft overgeplant naar Groningen. Dat is het knappe van dit boek: alles lijkt grotesk, maar het geeft een accuraat beeld van de realiteit op veel scholen. Verplichte kost voor iedereen in het onderwijs.

Coen Peppelenbos

Lucas Zandberg – De rendementsdenker. De Arbeiderspers, Amsterdam. 272 blz. € 19,90.

Deze recensie verscheen eerder in een iets kortere vorm in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 14 april 2017.