Ieder huisje heeft zijn kruisje

Eerder dit jaar riep de schrijfster Sanneke van Hassel het bestuur van de Libris Literatuur Prijs op om zich wederom te beraden over het nieuwe reglement dat het had ingevoerd. Bij de nieuwe editie van de prijs mogen verhalenbundels niet meer meedingen. Deze is nu alleen nog maar bestemd voor romans. Van Hassel, zelf schrijfster van twee verhalenbundels, maakte zich boos. En terecht – maar het bestuur kwam niet terug op zijn besluit. Nu heeft ze zelf een roman geschreven. Een statement? Dat niet. Het verhaal kwam nu eenmaal beter tot zijn recht in romanvorm, zo is op te maken uit een interview dat een dagblad afgelopen week met de schrijfster had.

Stijl

Qua stijl verschilt de debuutroman van Van Hassel niet met de eerder gepubliceerde verhalenbundels. Ook in Nest herkent de lezer helder taalgebruik. Geen lange zinnen. Geen weelderige verteltrant. Geen spel met metaforen. Onopgesmukt, dat is het. Neem bijvoorbeeld de volgende passage:

Ik draai me op mijn zij. De gordijnen laten licht door. Meer dan twintig jaar hagen die lappen hier, onverslijtbaar volgens Bé. Ik zou gordijnen van dat dikke fluweel willen hebben, zodat het hier donker is wanneer ik dat wil. Maar als het aan haar ligt gaat er hier nooit iets weg. De achterdeur valt dicht. Ze gaat de tuin in. Handen in de aarde, tegen de ginkgo praten: ‘In die boom zit zoveel wijsheid.’ Alsof ik met een stel idioten woon.

Eigen stem

Er komen in de roman verschillende personages aan het woord. Allemaal reageren ze anders op datgene wat centraal staat in de roman: de ongewenste zwangerschap van de scholiere Julia van Wees. Om haar draait het, maar zelf houdt ze zich (eerst) stil. De mensen praten over háár. Haar welgestelde ouders, haar zus, de bevriende huisarts, buren en de jongen met wie ze seks had. Mooi is dat ieder personages zijn of haar eigen stem heeft. Van Hassel heeft ze allemaal iets herkenbaars meegegeven: de vlotte babbel van zus Malou of het gezeur van vader Heppe, zoals in de bovenstaande passage. Het is wel opvallend dat al de personages uit Nest een karaktereigenschap delen: hun gevoelens spreken ze niet naar de ander uit. Ze zeggen nooit wat ze denken, maar draaien er om heen. Of zwijgen. Dit levert prachtige scènes op. Bijvoorbeeld wanneer vader Heppe tijdens kerst het gezin toespreekt. Eerder is deze scene vanuit het perspectief van zus Malou vertelt. Het laat goed zien hoe de verhoudingen binnen het gezin liggen. Ze spreken hun frustraties niet uit.

Weinig woorden

Het knappe van Van Hassels stijl is ook, dat ze met zo weinig mogelijk woorden de gevoelens van de personages heeft verwoord. De lezer kan zelf de rest wel invullen, moet Van Hassel gedacht hebben. En zo hoort het ook bij goede literatuur. Ze doet dit ook bij bepaalde situaties en gebeurtenissen. De vader gaat vreemd met zijn secretaresse. Dit wordt slechts in één tussenzin duidelijk – verder geen gepsychologiseer, geen uitgekauwde analyses.

De karakterisering van de personages had overigens wel beter uitgediept kunnen worden wat mij betreft. Nest speelt zich af in een rijke buurt, Schoonoord. Een buurt met lanen. De familie Van Wees woont op stand. Moeder Belia is duidelijk iemand met oud geld. Jammer is dat de personages vervallen in stereotiepen. De meisjes spelen hockey, de mannen zijn aan het werk. De vrouwen werken graag in hun tuinen, drinken wijntjes en gaan op in het organiseren van kunstzinnige bijeenkomsten in de kerk. Als ook nog eens de personages namen meekrijgen als Belia, Willemijn en Thessa, dan heb je soms het gevoel dat je in een aflevering van Gooische Vrouwen bent beland. Tegelijkertijd, en dat is de positieve keerzijde, zorgen deze typeringen van personages wel voor veel lachmomenten. Als de vrouwen van Schoonoord bijvoorbeeld naar het nieuwste nummer van Buitenleven grijpen om tuinideeën op te doen.

Met Nest heeft Sanneke van Hassel een goede roman geschreven. Dit blijkt ook uit het sterke slothoofdstuk, waarin Julia wél aan het woord komt. Het is een ontroerende scène. Er wordt ook nog eens prachtig gespeeld met de vraag die vele mensen in Schoonoord bezig houdt: wat gaat er gebeuren met het kind? Abortus? Adoptie? Zelf opvoeden? Ja, Van Hassel heeft laten zien dat ze meer kan dan alleen korte verhalen schrijven. Dit mag best beloond worden met een nominatie voor de Libris Literatuur Prijs 2011.

Bart Temme

Sanneke van Hassel – Nest. De Bezige Bij, Amsterdam, 188 blz. € 16,90.