‘Retorische vraag: anaal of vaginaal?’

Is met enig goed fatsoen uit te leggen waarom iets leuk is? Uitleggen waarom iets niet leuk is, is veel makkelijker. De strip De rechter van Jesse van Muylwijck vind ik bijvoorbeeld absoluut niet grappig. Belegen grapjes, vaak ook nog woordgrapjes van een rechter en zijn liefhebbende echtgenote en vrolijk meewoordgrappende collega’s. Van de site:

Collega rechter: er is nu ook een griepvirus uit Indonesië
Rechter: is er een medicijn voor?
Collega rechter: ja…
Rechter: hoe heet het?
Collega rechter: bamiflu.

Mensen die hierom schaterlachen zullen de grappen van Gummbah waarschijnlijk niet waarderen. Daar geen gezapige stelletjes, maar vrouwen met voorbinddildo’s en mannen die hun vrouw abusievelijk begroeten met: ‘Sepp Blatter! Ouwe pisnicht!! Hee man! What’s up?’ Daar kan ik erg om lachen. De dialogen zijn ook wat pregnanter dan bij de rechter:

Vies mannetje laat ’s nachts een foto aan Deirdre zien: Prins Bernhard liet zijn anus voor de oorlog al bleken. Kuk mal.
Deirdre: Zo, dat ziet er niet verkeerd uit!
Deirdre: Helemáál niet verkeerd zelfs…
Mannetje: Zullen we het zakelijk houden?!

Wie de wereld van Gummbah binnenstapt moet alle hoop op een nette grap laten varen. Als Markies de Sade een kind had gekregen van Kamagurka dan was daar Gummbah uitgekomen. Poepgrappen, racistische grappen, seksgrappen (‘Retorische vraag: anaal of vaginaal?’) en grappen ten koste van alle minderheidsgroepen die denkbaar zijn: in Deirdre c.s. vind je ze allemaal terug. Maar omdat ze in een absurde setting geplaatst zijn ervaar je ze niet als vies, racistisch, seksistisch etc. De tekenaar balanceert wel op het randje, waardoor je ook wat onzeker wordt over je goede smaak en daardoor worden de grappen extra leuk. Jurylid tegen andere juryleden bij een auditie: ‘Ben ik de enige met een erectie?’

Ik had me niet gerealiseerd dat er erg veel boeken gaan over lezen, leesclubjes en schrijvers. Vijf vrouwen zitten rond een tafel. Eén dominante vrouw zegt: ‘”Ik vond het wel een fijn boek”… Goedzo, Joke!… Lekker kritisch.’ De treurigheid druipt van het tafereel af en de clichés worden op de hak genomen in deze pijnlijke constatering. Alsof je getuige bent van een pijnlijke situatie en moet lachen om je eigen ongemak. Maar in Deirdre c.s. barst het van die pijnlijke situaties.

Nou ja, zoiets. Misschien moeten we de tekeningen van Gummbah maar niet zo grondig verklaren dat alle humor verdwijnt. Wie eenmaal gewonnen is voor deze humor kan nooit meer terug naar de huiskamerhumor uit de jaren vijftig van De rechter.

Coen Peppelenbos

Gummbah – Deirdre c.s. De Harmonie, Amsterdam. € 13,50.