Een snotkleurig autootje

Voor zijn prachtige roman Boven is het stil ontving Gerbrand Bakker onlangs het Gouden Ezelsoor voor het beste debuut. Zeer terecht. Ik kwam erachter dat Bakker al eerder een roman had geschreven voor de jeugd: Perenbomen bloeien wit. Dat wilde ik ook lezen, maar omdat het al in 1999 gepubliceerd was, kon geen enkele boekhandel me eraan helpen. Toevallig was ik twee weken geleden in Antwerpen en daar vond ik in gayboekhandel ’t Verschil godzijdank nog een exemplaar (er staat er nog 1 op de planken).

Hoofdpersonen van het boek zijn de tweelingbroers Klaas en Kees en hun jongere broer Gerson. Ze wonen buiten, weilanden in de buurt en een begraafplaats en ze hebben een goedaardige vader Gerard. Moeder is weggelopen met een Italiaan. Dat is de enige smet op deze bijna idyllische jeugd. Alles gaat goed totdat ze met z’n vieren betrokken raken bij een auto-ongeluk en Gerson blind wordt.

Nou ja, dat zijn zo van die contouren van een verhaal en die doen er nooit echt toe. Het is in dit boek de stijl die het bijzonder maakt. Bakker houdt van korte afgemeten dialogen, bijvoorbeeld als vader en Gerson het over kleuren hebben:

‘Toen ze voor het autootje stonden, verscheen er een diepe rimpel boven Gersons neus. ‘Zeg het maar,’ drong Gerard aan.
Gerson dacht even na, en zei: ‘Snot.’
‘Snot?’
Het autootje was snotkleurig en bleef snotkleurig.’

Geen woord teveel en toch een lichte toon. Die lichte toon is ook wel noodzakelijk voor de ellende die nog in het boek volgt. Slechts af en toe is Bakker iets te expliciet (als de verpleger in het ziekenhuis nadrukkelijk als homo wordt neergezet), maar misschien ligt dat wel aan het genre van de jeugdroman. Wat me vooral na lezing bijblijft is de vraag waarom het als een jeugdroman is uitgegeven. Met een paar kleine veranderingen is dit gewoon een boek voor volwassenen. Ook daarin zijn we wel eerder jonge tweelingen tegengekomen, denk maar aan Agota Kristof (Het dikke schrift) en Arnold Grunberg (De heilige Antonio), en zo’n noodlottig verhaalverloop past ook eerder in een roman voor volwassenen. Misschien is een bewerking een optie; een heruitgave is in ieder geval een must. [inmiddels is er een herdruk van het boek, cp]

Je vergelijkt als lezer natuurlijk ook Boven is het stil met Perenbomen bloeien wit. De roman voor volwassenen is strakker gecomponeerd en nog subtieler in stijl. Maar overeenkomsten zijn er ook. In beide boeken is de moederfiguur afwezig (terwijl er wel naar verlangd wordt). In beide boeken komt een tweeling voor. Toeval? Voorlopig blijft Bakker als schrijver intrigeren. Je betreurt het dat er niet meer boeken zijn.

Coen Peppelenbos

Gerbrand Bakker – Perenbloemen bloeien wit. Piramide, Amsterdam/Antwerpen. 144 blz.

Eerder verschenen op Literair Nederland, juni 2006.