Recensie: Hanna Bervoets – Alles wat er was
Een boek dat onder je huid kruipt
Zo af en toe lees je een boek dat onder je huid gaat zitten, waar je een naar, ongemakkelijk gevoel van krijgt. De laatste kinderen (Die letzten Kinder von Schewenborn) van Gudrun Pausewang was een van de eerste boeken waar ik niet meer van kon slapen. Het boek stamt uit 1983 en maakte zoveel indruk op me (ik was 11 of 12 toen ik het las) dat ik altijd wat verstijfd in de auto zat als we langs het Duitse stadje Fulda reden, de plek des onheils in het boek, op weg naar wintersport.
Hoe ik nu leef van Meg Rosoff uit 2004 was wederom zo’n naar, maar oh zo’n indrukwekkend boek. Net als in De laatste kinderen breekt er een nieuwe wereldoorlog uit, met alle ontregelende gevolgen voor de 15-jarige Daisy en haar omgeving van dien.
En nu is er Allles wat er was van Hanna Bervoets. Een boek dat je ook weer zo’n onbehaaglijk gevoel weet te geven. Wat als mij dit zou overkomen? Hoe zou ik me gedragen? Zou ik gehoorzamen? Zou ik me staande weten te houden in een groep? Kan ik leven op 10 pastavlindertjes per dag?
Merel is tv-redactrice en op een zondagmiddag willen ze in een schoolgebouw een item opnemen. De opnames zijn nog maar net begonnen als er een enorme knal klinkt. Op last van de autoriteiten moet iedereen blijven zitten waar hij zit. Merel zit vanaf dat moment met nog zeven anderen opgesloten in het gebouw waar een dikke mist omheen hangt. Niemand weet wat er exact aan de hand is, maar ze besluiten de instructies op te volgen en te blijven zitten waar ze zitten. De opladers van de mobiele telefoons liggen helaas thuis, internet ligt er ook uit, maar er is water, de elektriciteit doet het en er is genoeg leesvoer aanwezig in de klaslokalen. Merel vindt bij een rondgang door de school een agenda van een meisje. Die agenda gaat ze min of meer als dagboek gebruiken om de dagen van elkaar te kunnen onderscheiden.
Doordat je het verhaal alleen vanuit de ogen van Merel leest, raak je net zo gedesoriënteerd als zij. De structuur van het Alles wat er was versterkt dat nog eens. Het boek is niet chronologisch opgebouwd, de dagen die beschreven worden staan kris kras door elkaar. Net als Merel raak je het besef van tijd kwijt en vraag je je voortdurend af wat er nu precies gebeurd is. Alle normen en waarden die de bewoners hebben, doen er op den duur niet meer toe. En alles wat er ooit was, is eigenlijk niet meer belangrijk. Twitter, facebook, vakanties, e-mails, sms-jes, waarom deed men dat eigenlijk?
Hanna Bervoets heeft met Alles wat er was een indrukwekkende roman geschreven die wel even in je hoofd blijft zitten. Het grootste pluspunt van dit boek is dat Bervoets je als lezer voortdurend in het ongewisse weet te laten en dat zeer consequent doet. Een boek dus dat je met de nodige vragen achterlaat en waardoor je anders naar je omgeving en je eigen gedrag gaat kijken. Indrukwekkend en onheilspellend!
Cilla Geurtsen
Hanna Bervoets – Alles wat er was. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 288 blz. € 19,95.
Mooie recensie! Ik vond het ook heel indrukwekkend. Echt zo\’n boek waar je in blijft lezen: gisteren begonne, vanmorgen uitgelezen en vannacht over gedroomd!
Zit de roman nu onder de huid, of in het hoofd van de recensent. Dat vroeg ik me na lezing af.
Als je eens een echt angstaanjagend boek wilt lezen, kan ik je \’The Road\’ van Cormac McCarthy aanbevelen.
Mee eens! The Road (ook een film) is mijn favoriete post-apocalyptische roman. Het idee dat onze wereld zo zou kunnen eindigen/opnieuw beginnen is niet fijn.
Dat dit verhaal in je hoofd of onder je huid blijft zitten is nog zachtjes uitgedrukt.
Compliment voor Hanna is dat het zo meeslepend is geschreven dat je je een medebewoner voelt. Zo intens dat je de duivelse dilemma\’s die geschetst worden mee kunt voelen. Ongewild. Ik had hier geloof ik geen begrip voor willen voelen. Ik wilde honderd keer stoppen met dit verhaal. Maar deed het niet. Kreeg daarmee haast een hekel aan mezelf. Maar toch…Knap als je zo schrijven kunt. Wel blijf ik daarmee in opperste vertwijfeling achter. Hoe kan het dat ik door las bij die passage? En bij die? En… Zelfs bij die?
Wel werden mijn behoeften weer scherper dan ooit. Kunnen LEVEN. Met uitzicht.
Wat getuigt dit boek overigens van een bijzonder creatieve geest. Los van het plot waar ik echt niet meer van kon genieten (en wat het laatste stuk ook tot een onaangename leeservaring maakte) bleef het taalgebruik me intrigeren. Schitterende vergelijkingen, telkens weer. Nuchtere maar zeer rake constateringen over het gedrag van mensen, eerlijk en met een vleugje spot en humor verrasten me telkens weer.
Goede opmerking, Chrétien!