Recensie: Atticus Lish – Ter voorbereiding op het volgende leven
Krachtig debuut
De Amerikaanse critici struikelen welhaast over de loftuitingen die ze adresseren aan Atticus Lish; dit naar aanleiding van het verschijnen van zijn roman Ter voorbereiding op het volgende leven. Hier is een debutant aan het woord die een ferm statement maakt met zijn intense, fel-realistische love story over een Chinese immigrante en een Amerikaanse Irakveteraan, tegen de achtergrond van de zelfkant van de New Yorkse samenleving. Zou Lei en Brad Skinner ontmoeten elkaar in de warzone van de metropool, daar waar niemand wil zijn.
Atticus Lish is de zoon van Gordon Lish, een befaamde boekenentrepeneur die kanonnen als Raymond Carver, Richard Ford en Don Delilo begeleidde. Atticus Lish wilde echter niets van zijn vader weten en ging zijn eigen eigenwijze gang. Hij had op jeugdige leeftijd talloze weinig verheffende baantjes – waaronder in het leger – maar bekwaamde zich uiteindelijk toch in het schrijversambacht. En als de tijd om te debuteren dan rijp is, dan heb je wel wat aan een invloedrijke vader. Je snapt dat er dan snel een hype ontstaat rond Lish jr. Wat vervolgens de vraag oproept of die hype terecht is.
Het begin van de roman geeft daar nog geen antwoord op. Doordat Lish nadrukkelijk afstand neemt van de personages, en ze louter laat handelen en niet laat denken, raakt ook de lezer niet betrokken bij de deplorabele leefomstandigheden van de eigentijdse Romeo en Juliet. Zou Lei is half Chinees, half moslim en groeide op in de woestijn van West-China. Ze laat zich naar de Verenigde Staten smokkelen en wordt een speelbal van mensenhandelaren, uitbuitende werkgevers en de Amerikaanse vreemdelingendienst. Al snel geeft ze het idee van een leven als Amerikaan op. Brad Skinner ís Amerikaan, maar zonder enig perspectief. Hij werd drie keer uitgezonden naar Irak en keerde daarvan terug met PTSS en een door granaatscherven geruïneerde rug. Skinner zwerft getraumatiseerd en doelloos door de stadsjungle van New York. En dan – we moeten er op wachten tot op een kwart van de roman – treft Skinner Zou Lei in een achteraf gelegen magazijn.
Er ontstaat iets van een romance tussen Zou Lei en Skinner, maar een hartstochtelijke, alles verterende liefde is het niet. Beiden strompelen rond in hun noodgedwongen habitat. Beiden blijven in hun eigen leefwereld; Zou Lei als keukenhulp in een restaurant en Skinner als pillenslikkende, alcohol slurpende fitnessfanaat in zijn gehuurde souterrain. Ze blijven totaal vervreemd van elkaar. Lish laat op dit punt na een werkelijke connectie te maken tussen de radeloze immigrante en de van de ankers losgeslagen Amerikaan. In een breder verband verbindt Atticus Lish echter wel vaardig de mondiale vluchtelingenproblematiek met de terugkeer van oorlogsveteranen – voor beide slachtoffers lijkt er jammer genoeg geen plek in de samenleving. De relatie tussen Zou Lei en Skinner kabbelt aangedreven door een soort van bindingsangst voort, totdat het echte kwaad op het podium verschijnt. Het kwaad is de ex-gevangene Jimmy, zoon van Skinners Ierse kostvrouw. Bij de introductie van dit monster weet je als lezer dat het misgaat. Jimmy Murphy is white trash; een racistische, asociale kolos. Hij en Skinner draaien eerst om elkaar heen, maar uiteindelijk komt het toch tot de onvermijdelijke confrontatie. Op dat punt heeft Atticus Lish de lezer meegenomen op de individuele tochten die Zou Lei op haar hardloopschoenen door Queens onderneemt naar ondergrondse winkeltjes waar illegale immigranten samenklitten en clandestiene gebedsruimten. Skinner daarentegen ervaart het stadsgewoel en de chaos als het oorlogsgebied dat hij overleefde. Lish maakt in die zin de melting pot van New York tot een personage in zijn actueel-rauwe roman. In die concrete jungle blijkt een ieder totaal onmachtig om zijn eigen leven naar zijn hand te zetten. Geweld lijkt de enige uitweg en dat is dan ook wat Atticus Lish de lezer in de ontknoping voorschotelt, met een hoofdrol voor Skinners Beretta-pistool.
In de epiloog vindt alleen Zou Lei rust en enige mate van geluk. Ze heeft Queens verruild voor de weidsheid van Montana – alsof Lish daarmee wil zeggen dat New York oorlogsgebied is; te allen tijde te vermijden dus. Ter voorbereiding op het volgende leven is wars van alle sentimentaliteit en moet het niet hebben van het beschrijven van gevoelens. Ter voorbereiding op het volgende leven is dan ook allerminst een love story, maar een imponerend en keihard portret van de New Yorkse onderbuik.
Wiebren Rijkeboer
Atticus Lish – Ter voorbereiding op het volgende leven. Vertaald door Anne Jongeling. Hollands Diep, Amsterdam. 494 blz. € 19,99.
