Bevrijd jezelf van het kettingdenken

I. Er zijn van die boeken waarvan je weet dat je het als recensent verdomde lastig krijgt. Zulke boeken werpen dammen op en dwingen rechtsomkeert. Steeds als ik dacht te weten hoe ik mijn recensie vorm zou geven, greep ik weer naar het boek zelf. Hoe doe je recht aan een boek dat zo ingenieus, creatief en eigenzinnig is ? Hoe geef je een samenvatting van een roman die juist het fragmentarische belijdt? Hoe zorg je ervoor dat ook anderen het boek gaan lezen, omdat je hen dezelfde begeesterende ervaring gunt? Mij rest niets anders dan een poging om hulde te brengen aan deze onvergetelijke leeservaring.

II. De roman Rimpelgeweld is fenomenale druppelkunst.

III. De uitgeverij moet het nodige te stellen hebben gehad met het schrijven van de flaptekst. Die tekst suggereert dat Rimpelgeweld een debuutroman is als vele andere door in vijf zinnen een verhaallijn weer te geven: ‘De charismatische Britten brengt vijf dertigers bij elkaar in een landhuis onder de rook van Amsterdam. Ze leven samen als een ‘kleine vlucht vogels’, in hun eigen betoverende bubbel. Lange tijd gaat dat goed. Maar de buitenwereld die zo virtuoos opzij is gezet, blijft zich voortdurend opdringen.’ Het boek wordt echter onrecht aangedaan door het te reduceren tot een verhaallijn. De roman is niet causaal geschreven. De gebeurtenissen lijken simultaan plaats te vinden. Als ze al ná elkaar volgen, lijkt er geen direct verband. Het maakt ook niet uit waar iets begint, hoe het begint, hoe de gebeurtenissen met elkaar verbonden zijn en hoe het eindigt. De tekst vestigt de aandacht op zichzelf. Als je het boek uit hebt, denk je eigenlijk niet zozeer aan de romanpersonages, maar veeleer aan dat wat ze teweeg hebben gebracht. Hun verhalen betekenen niet meer dan wat je ervan wilt onthouden. Is dat niet bij alle grote literatuur het geval? Menno van der Veen thematiseert dat gegeven.

IV. De roman Rimpelgeweld is fenomenale druppelkunst.

V. Menno van der Veen dwingt je om na te denken over de betekenis van de romankunst en over het belang van vertellen. Hij speelt in de opbouw en in de karaktertekening van de vijf personages een spel met de lezer, een verdraaid vernuftig en dynamisch spel. De roman toont je niet hoe je de werkelijkheid moet zien, maar leert je kijken. Baan je een weg door de vier delen met achtereenvolgens de titels Caleidoscopie, Metamannetje, Rimpelgeweld en Wij zijn voorbij. Vraag je af wie de ‘je’ in ieder van die delen is. Wie wordt er aangesproken? Ben ik dat als lezer, is het iemand anders? Als dat laatste het geval is, wie is dat dan? Is dat in alle vier de delen dezelfde persoon? Of speelt ambiguïteit hier een rol?

VI. De roman Rimpelgeweld is fenomenale druppelkunst.

VII. Bewonder de weergaloze stijl die de roman kenmerkt. Die stijl is enerzijds vrij kort, kaal, bijna zakelijk, maar anderzijds kent Rimpelgeweld zeer originele, vitale beeldspraak. Eigenlijk kan alleen een uitgebreid voorbeeld dit illustreren:

Pak nu een grote rijpe perzik. Open je mond. Duw de perzik met kracht tegen je lippen zodat een deel in je mond verdwijnt en de rest van het vruchtvlees van je gezicht druipt en je kleren vuilmaakt. Duw door tot je mond zoveel is dat je nauwelijks meer kunt ademen. Voel je hoe het zoete vruchtvlees je mond volledig in bedwang houdt? Merk je hoe hard je wangen, je tong, je handen en je lippen moeten werken zodat je niet stikt? Proef je de overrijpe stukjes die als speldenprikken je papillen plagen? Merk je hoe vies je wordt? Het sap komt in je neus, en in je nek. Als je denkt dat je alles hebt weggewerkt en doorgeslikt voel je nog het vruchtvlees dat naar beneden gleed en zich in je navel nestelde. De perzik blijft zoet aan je plakken tot je een douche neemt. Zo is het om met Aniëlle te vrijen.

VIII. De roman Rimpelgeweld is fenomenale druppelkunst.

IX. Begrijp je wat ik bedoel? Door ook een stokregel toe te voegen, de ‘je-vorm’ en de imperatief te gebruiken, heb ik enkele essentiële onderdelen van de roman herhaald. Die stokregel heeft in de vier delen in Rimpelgeweld een bezwerende kracht. De gebiedende wijs werkt nu eens op je zenuwen, dan weer prikkelt het je verbeelding. Maar ook al aap ik onderdelen van de roman na, het blijft een gotspe om dit boek in een recensie samen te vatten. Ieder poging om dit boek weer te geven doet afbreuk aan de roman als artefact.

X. De roman Rimpelgeweld is fenomenale druppelkunst.

XI. Koop dit spitsvondige boek. Onderga de gedachtestroom van de hoofdpersoon Kink. Laat je in het keurslijf dwingen dat hij voor je heeft bedacht. Geniet van de bedwelmende stijl. Laaf je aan de rijkdom van deze doordachte, vernieuwende roman die speelt met de principes van de postmodernen. Bevrijd jezelf van het kettingdenken.

Miriam Piters

Menno van der Veen – Rimpelgeweld. Atlas Contact, Amsterdam. 176 blz. €18,99.