Als je leven op het spel staat, is veel geoorloofd

Vastgoedfraude, afpersing, achtervolgingen en moord; het zijn ingrediënten voor de thriller (al staat die aanduiding niet op het boek) Vals, het vierde boek van Johan Bordewijk. Een paar elementen uit zijn debuut Morgen vlieg ik terug komen terug, voor de rest is het verhaal anders. Eva, wethouder in Rotterdam, komt in contact met haar ex-vriend Michael die al jaren een hotel uitbaat op het Griekse eiland Sifnos, maar nu achternagezeten wordt door louche figuren uit de bouwwereld. De twee ontmoeten elkaar in Sitges bij Barcelona en vanaf daar trekken ze weer voor even samen op. De derde hoofdpersoon is misdaadjournalist Victor die een tijdje de minnaar was van Eva. Een ijdeltuit met machogedachten als ‘want een auto is net als een vrouw, soms moet ze een trap hebben.’

Thrillers lijden meestal aan twee zaken: veel ongeloofwaardigheden en veel clichés. Ook in dit boek worden wenkbrauwen opgetrokken, gieren de zenuwen door het lichaam, ligt er een baksteen op de maag en vallen mensen in een diepe slaap. Alle emoties worden uitgelegd, herhaald en nog een keer toegelicht. Zo gooit Michael, als hij achtervolgd wordt, een keer een oude man in het water om er vervolgens met diens boot vandoor te gaan.

Ze zullen wel erg balen en boos zijn dat hij het gestolen heeft. Maar daar kan hij niet over inzitten. Als je leven op het spel staat, is veel geoorloofd. Dat moeten ze begrijpen.

Nee, het bejaarde echtpaar staat te juichen. Soms raak je als lezer juist de draad kwijt. In een andere achtervolging zit Michael een man met een neusring achterna. Opeens krijgt die man met de neusring een naam van een ander bijfiguur uit het boek, Manel, om daarna weer in de man met een neusring te veranderen. Een herschreven scène waarin een naam is blijven staan? Toch moet je die bladzijde een paar keer lezen om achter de waarschijnlijke oorzaak van de fout te komen. Weg spanning.

Bordewijk gebruikt in het tweede deel van Vals, de in misdaadromans veelgebruikte techniek van de onbetrouwbare verteller. Personages blijken maar een deel van de waarheid verteld te hebben. De manier waarop Bordewijk dat doet, kan helemaal niet. Een van de hoofdpersonen blijkt iemand anders te zijn dan gedacht, maar als dat zo is, dan kan deze figuur niet de dingen gedacht hebben die eerder in het boek voorkomen. Je kunt er geen reservegedachtes op na houden. Vals is een mislukt boek.

Coen Peppelenbos

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 30 juni 2017.