Is het zo?

Grafisch vormgever en illustrator Floris Tilanus (1966) debuteerde in 2015 met Keizer Karel verliefd, een prentenboek voor volwassenen, waarin evengoed de sprookjesachtige sfeer is behouden. Het kleine geluid draagt vaak verrassend ver, getuige Zoals het is, het nieuwe literaire prentenboek van de fijne tekenpen van Tilanus. Het leven van professor Joachim Schwartz is de ondertitel. Maar wat voor leven wordt hier eigenlijk gepresenteerd? Waarin ga je mee, in de beeldtaal of in de enkel regels op de verder strak blanco gehouden pagina’s ertegenover. Het boek is opgedragen aan de broer van de maker. Het is hoe dan ook een eerbetoon. Aan een levenswijze, aan het recht op armoede, op eenvoud eerder.

Tegelijkertijd sijpelt uit de pagina’s, ja ook uit de geschreven tekst, weemoed, melancholie, eenzaamheid. Is professor Schwartz echt tevreden met het weinige dat hij schijnbaar heeft, of vind hij het wel best, in de goede zin van het woord? De pentekeningen hebben door de ver doorgevoerde arcering een sterke contrastwerking. Het lijkt alsof sommige details extra worden uitgelicht. Heb ik zoiets dergelijks net niet over een ander boek gezegd? Juist. Tilanus illustreerde ook de uitgave met hertalingen van de Fabels van Jean de La Fontaine.

De ‘streepjescode’ van Zoals het is doet op een of andere manier veel persoonlijker aan. Is, beginnend bij het omslag, veel fijner. Knijp de ogen toe en de avondlijke sfeer van Berlijn komt in alle grauwtinten bij je binnen. Een kaalhoofdig type met baard, bril en strik steekt daadkrachtig de straat over, handen losjes in de zakken. Je denkt: dat zal de professor wel zijn. Ook bij de afbeelding voor de Universiteit glimt de gladde schedel je tegemoet. Maar ergens midden tussen de flanerende mensen staat, maar een heel klein beetje uitgelicht, de werkelijke hoofdpersoon. Op gepaste afstand zogezegd.

Een oudere heer, bolhoed, wandelstok, een ouderwetse knevel. Een beetje vergane glorie. Iemand zo blijkt uit de volgende spread, die benieuwd is naar de ‘inspirerend onbezonnen inzichten van de jeugd.’ Na zijn college wandelt hij naar zijn favoriete koffietentje. Waarschijnlijk doceert hij een zeer onpopulair geworden vak. Misschien doseert hij eerder alleen (nog) in gedachten. Bij een antiquariaat op de terugtocht scharrelt hij weleens, ‘maar hij probeert zich te beheersen: hij heeft zo veel boeken gehad. Daar word je niet per se gelukkiger van.’ Wat kun je concluderen uit het feit dat hij ooit boeken had? Op de afbeelding zie je Schwartz scharrelen bij de bakken met boeken die voor € 0,00 weg kunnen, weg moeten.

Hij heeft daarentegen nog oog voor schoonheid, heeft er, laten we maar zeggen, ook de tijd voor. Dingen van waarde… Daarbij kun je even je gedachten laten gaan. Uitzichten, mooie gebouwen, een invallend nieuw seizoen. En dan een afbeelding van een peuk en een muntstuk van twintig eurocent tussen wat herfstbladeren. Hij mijmert op een bankje, beziet de meisjes die voorbijkomen en denkt terug aan de tijd dat hij nog een gezonde jongeman was. Maar ook die verbeelde gedachte levert een eenzame Marx lezende hippie op, terwijl een jongen er met twee meisjes vandoor gaat.

In de middag bezoekt Schwartz een oude vriend, die is uitgegroeid tot een van de succesvolste schrijvers van zijn tijd. Hij voert er lange gesprekken mee. Welke schrijvers kom je tegen in een park? Het laat zich raden. Schwartz is het liefst bij zijn dochter, eet in de restaurant waar zijn broer de hoofdkelner is. Maar alles is net even anders bij Tilanus, wordt licht gekanteld door middel van de beeldtaal. Zo is het leven vaak. Het wordt literatuur door de wisselwerking tussen woord en beeld.

Guus Bauer

Floris Tilanus – Zoals het is. Van Oorschot, Amsterdam. € 16,50.